Begium: De politieke strijd achter adoptie in Oeganda
TOM DIEUSAERT | 19 augustus 2016
De politieke strijd achter adoptie in Oeganda
Leestijd: 5 minuten
ONDERZOEK
0
Kind en Gezin ligt overhoop met de federale overheid. Inzet: de adoptie van Oegandese kinderen. Achter het ogenschijnlijk normale bureaucratische proces, woedt een ideologische strijd waarbij menig ambtenaar zijn boekje te buiten lijkt te gaan: een ‘histoire belge’ die een tiental Vlaamse gezinnen vastzet in Kampala.
Je zou het de mensen niet toewensen: duizenden euro’s ophoesten in een slepend proces van enkele jaren en dan stranden in een groezelig hotel in Kampala, met een jong adoptiekind dat dringend medische zorgen nodig heeft. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders zegt dat “de ambassade er alles aan doet om de toekomstige ouders te helpen”, maar in werkelijkheid werden de adoptieouders door de ambassade gesaboteerd. Hoe is het zover kunnen komen?
Bevoegdheidskluwen
Om te beginnen is er België, een land dat koud en warm blaast rond interlandelijke adoptie en dat gebrek aan duidelijkheid begraaft onder dubbele bevoegdheden: adoptie is noch een Vlaamse, noch een federale aangelegenheid. Ze is van allebei. Er bestaat een VCA (Vlaamse Centrale Autoriteit) ressorterend onder Minister van Welzijn, Jo Vandeurzen (CD&V) en daarnaast een FCA, dat afhangt van Justitie. Daartussen loopt nog een hoop ministers, volksvertegenwoordigers, diplomaten en voorzitters van raden … die allemaal iets in de pap te brokken hebben. Bevoegdheidsconflicten staan in de sterren geschreven. Zo zette Vlaams minister Vandeurzen dit jaar het licht op groen voor een tiental families om naar Oeganda af te reizen om er hun adoptiekind op te pikken. Daar aangekomen bleek dat de Belgische ambassade geen visa wilde verstrekken voor de kinderen. Nu zitten de ouders daar vast.
(Foto: Sanjoy Ghosh)
Oegandese kinderen in Patongo (Foto: Sanjoy Ghosh)
Daarnaast is er de situatie in Oeganda. Een land dat wordt geteisterd door een aanslepende burgeroorlog waar vele kinderen het slachtoffer van werden. Veel kinderen verblijven er in weeshuizen wat een soort weeshuisbusiness heeft gecreëerd waar buitenlandse hulpverleners gratis komen werken en westerlingen (tegen betaling) de weeshuizen bezoeken. Er leeft ook een grote vraag in het buitenland om de kinderen te adopteren, voornamelijk in de VS. In Oeganda begonnen bepaalde lobbygroepen zich te verzetten tegen buitenlandse adopties. De voornaamste lobbygroep heet Alternative Care Panel (ACP). De organisatie wil dat de kinderen in eigen land opgevangen worden, bij voorkeur bij naaste familie. Een nobel idee, maar ondoenbaar: de weeshuizen zitten net zo vol omdat de kinderen niet door naaste familie worden opgevangen.
Federale Adoptie Autoriteit
In Oeganda bestaat er naast armoede en burgeroorlog ook veel bureaucratie. Ambtenaren van verschillende departementen en ministeries hebben hun zeg. Zo is er het Ministry of Gender, Labour and Social Development, er zijn social en welfare officers, probation officers en rechters.
De Belgische ambassade in Kampala begon in 2013 op eigen houtje een onderzoek naar de adoptiedossiers
De eerste drie Vlaamse ouderparen doorliepen de uitgebreide procedures en kregen in 2013 rechterlijke uitspraken waarbij hen de kinderen werden toegewezen. Maar dat was niet naar de wens van de Belgische ambassade, die er blijkbaar een eigen agenda op nahield en probeerde de adoptie tegen te houden: de Belgische ambassade in Kampala begon in 2013 op eigen houtje een onderzoek naar de adoptiedossiers en vond onder meer “dat er geen ernstig onderzoek werd uitgevoerd naar de afkomst en herkomst van het kind”, “dat er niet gekeken werd naar binnenlandse alternatieven, dat de adoptanten “gebruik hadden gemaakt van de diensten van het advocatenkantoor van Peter Nyombi, een man die gelijk welke rechter onder druk kan zetten” (waarmee de ambassade met weinig woorden stelde dat het Oegandese gerecht corrupt is. Tenslotte als toetje was er nog een niet-politiek argument, namelijk “dat geen enkel document werd gelegaliseerd”. Eigenlijk het enige argument dat een consulaat in rekening zou mogen nemen.
De informatie belandde op de desk van Marleen Grauls van de Federale Adoptie Autoriteit, die de “onregelmatigheden” op haar beurt meldde aan haar Vlaamse collega van Kind en Gezin, Ariane Van Den Berghe. Het begin van een heftige correspondentie over de al dan niet opportune adopties uit Oeganda.
Lokale ambassadeur
Ondertussen kwamen de eerste ouderparen in Oeganda aan. Ze werden naar verluidt door de lokale consul Anna Hajdu, van achter plexiglas, aan een kruisverhoor onderworpen. De consul beschuldigde de adoptanten van niet meer of minder dan “kinderhandel”. Hajdu contacteerde ook het ACP om de organisatie te waarschuwen over de op hand zijnde Belgische adopties. Desondanks konden deze eerste families uiteindelijk met de kinderen naar België afreizen.
Maar recent werd de situatie gecompliceerder voor kandidaat-adoptanten: In juni 2016 vaardigde Oeganda, onder druk van de lobbygroepen als ACP, een wet uit waarbij kandidaat adoptieouders een jaar ter plaatse moeten blijven in Oeganda, vooraleer ze kunnen afreizen. Voor de kandidaat adoptanten is dat – vooral financieel – onhaalbaar. De tien Vlaamse adoptiegezinnen konden echter nog genieten van de oude wetgeving, aangezien ze al enkele jaren terug met de procedure begonnen waren.
De lokale ambassadeur in Kampala stuurde een brief naar de lokale rechter van het Hooggerechtshof, met de vraag ‘of deze adopties wel rechtsgeldig waren’
Dat bleek echter buiten de lokale ambassadeur in Kampala gerekend, die een brief stuurde naar de lokale rechter van het Hooggerechtshof, met de vraag “of deze adopties wel rechtsgeldig waren”. Daarmee bond de ambassadeur de kat de bel aan: de adoptievonnissen werden opnieuw onder de loep genomen en opgeschort.
NGO Plan
Na een kleine politieke storm de voorbije maand – adoptieouders die naar de media trokken, samen met volksvertegenwoordiger Lorin Parys, zelf adoptieouder- maakte Buitenlandse Zaken uiteindelijk toch een bocht van 180 graden en zegt nu wel visa te willen verstrekken voor de Oegandese kinderen. Met de woorden van Reynders: “zolang vreemdelingenzaken in België een positief advies geeft.”
Het is niet duidelijk waarom de ambassade aan politiek doet. Volgens de adoptieouders speelt iets anders: een duidelijke antiadoptie lobby op federaal niveau, waar niet alleen ACP-sympathisant Anna Hajdu bij betrokken is, maar ook andere ambtenaren. Een van de belangrijkste tegenstanders van adoptie uit Oeganda is Miek Roegiers, regionaal Afrika manager van de NGO Plan, een organisatie die probeert lokaal oplossingen te zoeken voor de kinderen. Roegiers noemt lobbygroep ACP een “adviescommissie” voor de staat Oeganda. Roegiers is getrouwd met het hoofd ontwikkelingssamenwerking Oeganda, Marc Deneer, die enkele jaren onder Hajdu werkte.
Op de ambassade in Kampala is men sterk gekant tegen internationale adoptie van Oegandese kinderen naar België. Dat is op zich een respectabele positie, zolang die niet interfereert met de objectieve taak waar deze ambtenaren voor worden betaald: het verstrekken van consulaire diensten aan landgenoten.
De adoptieouders erg verbaasd over het complete gebrek aan communicatie vanuit het kabinet Justitie
Koen Geens
Maar zoals wel vaker het geval is, speelt in het hele Oeganda-adoptie verhaal een ons-kent-ons-mentaliteit waarbij voornamelijk politici met een CD&V-etiket opduiken. Zo zijn de adoptieouders erg verbaasd over het complete gebrek aan communicatie vanuit het kabinet Justitie (Koen Geens), waaronder de Federale Centrale Autoriteit ressorteert. Zelfs in november 2015, toen Justitie besliste om voor de toekomst Oeganda als “adoptiekanaal” af te sluiten, kwam er geen echte motivatie uit de Waterloolaan. Toeval of niet, Geens is close met de afdelingsvoorzitter van CD&V Kortenberg, Bernard Derveaux, die op zijn beurt getrouwd is met Marleen Grauls, het diensthoofd van de FCA.
Het lijkt er sterk op dat FCA en Marleen Grauls overtuigd werden door de “betrouwbare bronnen uit Kampala” dat de adopties niet deugden. Terwijl aan de andere kant het Vlaamse Kind en Gezin wel de families motiveerden en hielpen met de adoptieprocedure. Een Belgisch verhaal, kortom.
Een discussie over de wenselijkheid van interlandelijke adoptie is vanzelfsprekend legitiem. Dat voor- en tegenstanders via politieke touwtrekkerij achter de schermen hun gelijk proberen te halen en daarbij adoptieouders en kinderen slachtofferen, is dat niet.
(UPDATE 1) NGO Plan laat in een reactie het volgende weten:
“Toen Miek Roegiers in Oeganda woonde en tot haar bevindingen in verband met de problematiek kwam – waarmee ze naar het Vlaams Centrum voor Adoptie en de Kinderrechtencommissaris is gestapt – werkte ze niet voor Plan. Verder is Miek Roegiers op aanraden van de Kinderrechtencommissaris uitgenodigd voor de hoorzitting in het parlement op 20/4, waar ze in eigen naam sprak.”
(UPDATE 2) Minister Geens laat in een reactie het volgende weten:
De Minister van Justitie wenst te verduidelijken dat er in deze dossiers wordt gewerkt met een guardianship order (voogdijbeslissing) uitgesproken in Oeganda op basis waarvan het kind naar België overkomt. De Federale Centrale Autoriteit voor Adoptie komt slechts tussen wanneer een adoptie in het buitenland wordt uitgesproken die erkend moet worden.
De Minister heeft dit toegelicht aan de betrokken kandidaat-adoptanten in een gesprek en bij brief daterend van april 2016. De brief werd gericht aan de voorzitter van vereniging van de kandidaat-adoptanten en sympathisanten Oeganda naar aanleiding van de petitie die we ontvingen.
De Minister verleent ook achter de schermen zijn volledige medewerking, in totale loyauteit aan zijn collega’s Vandeurzen, Reynders en Francken, aan alle bevoegde instanties om zo spoedig mogelijk een einde te maken aan deze schrijnende toestand wat momenteel echter afhangt van een beslissing van de Oegandese overheden. Nog vorige dinsdag 16 augustus nam zijn kabinetschef deel aan de overlegvergadering op Buitenlandse Zaken.
Beluister hier het interview dat Tom Dieusaert over het dossier afnam van minister Reynders
s