Jaak Albert werd uit Rwanda ontvoerd en groeide in België op zonder identiteit

Jaak Albert was abducted from Rwanda and grew up in Belgium without identity

Jaak Albert is 66 years old, father of three children and grandfather of five grandchildren. After his military service, he became the first black police officer at the Antwerp police, where he worked up as an inspector and retired in 2012. That is the success story of his life, but also a very incomplete summary. "I have always felt like a third-class citizen."

Albert is also the man without a birth certificate, who has a family name made up by a nun and who, although his father was a Belgian, had to apply for citizenship himself and had to wait four years. Someone who has spent more time in the Belgian administrative maze than is good for a person.

When Albert wanted to marry his current wife in 2006, he first had to go to court with two witnesses to declare that he was born in Rwanda. That was not the first time, and again he had to wait months and months for a decision. “Until the end of July it was unclear whether our wedding could take place on 5 August. For my wife that was nerve-racking. ”

Albert, living in Kasterlee near Turnhout, is a "metis": the son of a white, Belgian colonial and a black woman. He was born in 1952 in Gisenyi, Rwanda, then a "mandate region" of Belgium. Children from mixed relationships were seen by the colonial government in the 1940s and 1950s as a threat to the colonial system. In many cases they were taken away from their mother and brought up in Catholic boarding schools.

Discrimination

In the run-up to the independence of the colonies, between 1959 and 1962 more than a thousand of these children, mainly from Rwanda and Burundi, were abducted to Belgium. They grew up in homes or foster homes - often without knowing their real identity.

In 2017, the Catholic Church already apologized to the metis for its role. Last year the Belgian Parliament adopted a resolution recognizing the unjust treatment of the metis and calling on the government to take action. At the beginning of this month it was time. In Parliament, Prime Minister Charles Michel, on behalf of the federal government, apologized to Albert and the other "metis" for the injustice done to them.

Michel not only acknowledged the abduction and discrimination of the metis, but also that the state made it difficult for these children to become Belgian citizens and prevented adoption organizations from robbing them of birth certificates or identity papers and breaking contact with biological parents.

Albert came to a Belgian orphanage as a seven-year-old in 1960 and was admitted by an Antwerp couple after a few months. "The file that my foster parents received stated that my parents were unknown."

He has been searching for them all his life, he says. “I have undertaken an unlikely odyssey to potential fathers. I wrote letters to former colonials: could they be my father? I wrote to missionaries in Rwanda, did they perhaps know who my mother had been? It all led to nothing. I have been very impressed by that. ”

He barely had any memories of his parents. “I knew that my father was white. For a long time I thought he was a soldier or a civil servant, because I remembered that he was wearing a uniform when he visited me at a tent camp at the boarding school in Save; that was the last time I saw my parents. In retrospect I think: that must have been a tropical uniform. "

Forced adoption

He now knows that his father had a plantation in Rwanda. In 2015, Albert discovered that the Belgian government was well aware of the situation. In that year, the Flemish government decided that they would help children who had been the victims of forced adoption to inspect their personal files.

In Albert's case, two shadow versions appeared to have been preserved from the bundle of papers his foster parents had received. They were in the archive of the Ministry of Foreign Affairs, historian Sarah Heynssens had discovered. Heynssens conducted research into the fate of Belgian metis from 2010 to 2012, commissioned by Cegesoma, the Belgian knowledge center for the history of the conflicts of the 20th century. “When the children were forced to move to Belgium, the Catholic boarding school made three versions of the files in Save: one for them themselves, one for the Belgian government and one for the foster parents. In the case of Jaak the contents did not match at all, that was really astonishing. ”

The government's file contained the names of Albert's parents. “My father had not officially recognized me, but he paid alimony for me at the boarding school. Few white colonials did that. The payment receipts were just in my file. ”He still can't get over it. “The file that my foster parents had received was full of lies. The official authorities knew exactly how it worked. Mother Superior in Save knew that my father's name was Boreux. But she gave me a fictional name, Albert. "

That goes for many metis, says Heynssens, who read the book "The Children of Save. A history between Africa and Belgium "wrote and currently works as a researcher at Ghent University. "The Belgian government paid for the costs of education at the metis and therefore did everything to make fathers pay for their children."

Only now

Albert's father was deceased in 2010. But even more shocking: “I turned out to have a full brother, Jean. He lives in Wallonia. ”Through" Child and Family ", the Flemish government organization for children, he made contact. "We met for the first time in November 2015. That was a fantastic feeling."

There are metis who were less "lucky" than he is, Albert knows. “My foster parents were simple workers, but they made every effort to grant me what a child desires. My mother was dominant and authoritarian, but I had a good relationship with my foster father, a Dutchman. ”He was always afraid that they would send him away, says Albert. “My foster mother said: we actually wanted a girl, but they were no longer there. Moreover, during my first months in Belgium, I was sent away from two other foster families. I learned to be humble. But I wasn't allowed to complain. "

Albert emphasizes that his story is "only one story". "We all have unlikely stories." The fact that these have only become known in recent years is because the problem of metisics "is not at all in Belgian collective memory," says Heynssens. “They came to Belgium as a child and were criss-crossed by the country. This also applied to siblings, who often had no knowledge of each other's existence. As a result, they have not developed a group identity and they always try to solve problems, such as those related to birth certificates, individually. ”

That only changed after Jacqui Goegebeur, himself a metis, made an exhibition in the run-up to the 50th anniversary of decolonization and started looking for stories of fellow sufferers. It led to the research project of historian Heynssens and the establishment of the Metis Association of Belgium, of which Goegebeur is vice-chairman.

But the fact that there is only knowledge and apology now also says a lot about Belgium's handling of the colonial past, Heynssens says. “Awareness about this is slowly starting. In comparison with other countries, we are very slow with that. ”At the beginning of this year, Prime Minister Michel refused to apologize for the colonial past of his country, after a UN working group called on him.

Big step

In that context, the apologies to the metis are "a big step," says Goegebeur. “People realize that they have hurt people. Michel also expressed a clear pardon to the mothers, who often thought their children had died. That is the first time and I am fairly euphoric about that. ”

This also applies to Jaak Albert, who says he is struggling with an "unlikely inferiority complex". “It is richly late, but what they have done to us is now black and white. I have the feeling that I can shake off something: I finally feel believed and heard. With this, our story will hopefully finally become part of the knowledge about Belgian history. ”

But it is also only a first step, he adds. “The big question now is whether there will be concrete solutions. Whether they will regularize our birth certificates, for example. "

Like most metis, Albert has no official birth certificate. "There is only a document stating that I was born" in July 1952. "That is why he had to go to court for his" deed of fame "for both his first and second marriage. “They have saddled us time and again with an incredible bureaucratic hassle. I wasted loads of energy, time and money. "

There are even metis who suffer from bigger problems, says Goegebeur. For example, a number have still not obtained Belgian nationality and there is a woman without a birth certificate who has been waiting for six years for permission from the judge to get married. There is also a man with a 'zero' birthday on his passport. "When traveling, it is always taken separately by customs."

When pronouncing the Belgian apologies, Prime Minister Michel promised that the government would look into such individual problems. The Ministry of Justice will "provide solutions as much as possible and as quickly as possible within the existing legal framework," Michel said in his speech.

Heynssens: “It looks like he is promising those birth certificates, but officials at the ministry said it is not so obvious. I am therefore inclined to wait. The apologies are in any case an important symbolic commitment. "

Restore rights

To prevent people from having problems, the Metis Association of Belgium wants an investigation committee to be set up. "The way it came for the Jewish community after the Shoah," says Goegebeur. “That committee can determine the extent of the suffering, restore our rights and determine what we are entitled to, so that it does not cost us even more time, money and energy. One must solve the problems for us as a group. Belgium has deliberately made a mess of it and stolen our identity. That must be corrected. "

For the time being, the Belgian government has only released money for more scientific research and making the archives more searchable, because they are still very inaccessible, says historian Heynssens.

During her research, she discovered that there were often not even inventories of the archives. Finally she looked at all the files from the metis from Burundi and Rwanda - around a thousand - and made a database. "Child and family", which helps metis in their search, regularly contacts her to find out the correct file numbers. “Since 2015, they have special employees in the adoption department who help metis. They are not on the Walloon side because adoption is absurdly a regional responsibility. "

But there are also loose ends for Jaak Albert. Although he now knows his mother's name, he was unable to trace her. "The question is whether she is still alive, certainly after the 1994 genocide." His file also showed that his father had set up a savings account for him at the colonial bank in Rwanda at the time. "I and my foster parents never saw anything of that."

Dutch:

Net als duizend andere metissen, kinderen uit gemengde relaties, werd Jaak Albert bij zijn moeder in Rwanda weggehaald en naar België ontvoerd. De overheid moffelde zijn dossier weg en hij groeide op zonder identiteit. Nu zijn er excuses van de regering. Wat zijn die waard?

Jaak Albert is 66 jaar, vader van drie kinderen en opa van vijf kleinkinderen. Na zijn militaire dienst werd hij de eerste zwarte agent bij de politie Antwerpen, waar hij zich opwerkte tot inspecteur en in 2012 met pensioen ging. Dat is het succesverhaal van zijn leven, maar ook een erg onvolledige samenvatting. “Ik heb mij altijd een derderangsburger gevoeld.”

Albert is namelijk ook de man zonder geboorteakte, die een door een non verzonnen familienaam draagt en die, hoewel zijn vader een Belg was, zijn staatsburgerschap zelf moest aanvragen en er vier jaar op moest wachten. Iemand die meer tijd heeft doorgebracht in het Belgische administratieve doolhof dan goed is voor een mens.

Toen Albert in 2006 met zijn huidige vrouw wilde trouwen moest hij eerst met twee getuigen naar de rechter om te verklaren dat hij in Rwanda geboren is. Dat was niet de eerste keer, en opnieuw moest hij maanden en maanden wachten op een beslissing. “Tot eind juli was onduidelijk of onze bruiloft op 5 augustus wel kon doorgaan. Voor mijn vrouw was dat zenuwslopend.”

Albert, woonachtig in Kasterlee bij Turnhout, is een ‘metis’: de zoon van een witte, Belgische koloniaal en een zwarte vrouw. Hij werd in 1952 geboren in Gisenyi, Rwanda, destijds een ‘mandaatgebied’ van België. Kinderen uit gemengde relaties werden in de jaren veertig en vijftig door de koloniale overheid gezien als bedreiging voor het koloniale systeem. In veel gevallen werden ze bij hun moeder weggehaald en opgevoed in katholieke internaten.

Discriminatie

In aanloop naar de onafhankelijkheid van de koloniën werden tussen 1959 en 1962 ruim duizend van deze kinderen uit voornamelijk Rwanda en Burundi naar België ontvoerd. Daar groeiden ze op in tehuizen of pleeggezinnen – vaak zonder hun echte identiteit te kennen.

In 2017 verontschuldigde de katholieke kerk zich bij de metissen al voor haar rol. Vorig jaar nam het Belgische parlement een resolutie aan waarin de onrechtvaardige behandeling van de metissen werd erkend en de regering werd opgeroepen om maatregelen te nemen. Begin deze maand was het zover. In het parlement excuseerde premier Charles Michel zich namens de federale regering bij Albert en de andere ‘metissen’ voor het onrecht dat hun is aangedaan.

Michel erkende niet alleen de ontvoering en de discriminatie van de metissen, maar ook dat de staat deze kinderen bemoeilijkte om Belgisch staatsburger te worden en niet voorkwam dat adoptieorganisaties hen beroofden van geboortecertificaten of identiteitspapieren en het contact met biologische ouders verbraken.

Albert kwam in 1960 als zevenjarige in een Belgisch weeshuis terecht en werd na enkele maanden opgenomen door een Antwerps koppel. “In het dossier dat mijn pleegouders kregen stond dat mijn ouders onbekend waren.”

Heel zijn leven is hij naar hen op zoek geweest, vertelt hij. “Ik heb een onwaarschijnlijke odyssee ondernomen naar potentiële vaders. Ik schreef brieven naar oud-kolonialen: konden zij mijn vader zijn? Ik schreef missionarissen in Rwanda aan, wisten zij misschien wie mijn moeder was geweest? Het leidde allemaal tot niks. Ik heb daar enorm door in de put gezeten.”

Herinneringen aan zijn ouders had hij amper. “Ik wist dat mijn vader een blanke was. Lang dacht ik dat hij militair of ambtenaar was, omdat ik mij herinnerde dat hij een uniform droeg toen hij mij bezocht bij een tentenkamp van het internaat in Save; dat was de laatste keer dat ik mijn ouders zag. Achteraf denk ik: dat moet een tropenuniform zijn geweest.”

Gedwongen adoptie

Inmiddels weet hij namelijk dat zijn vader een plantage had in Rwanda. In 2015 ontdekte Albert dat de Belgische overheid wel degelijk wist hoe de vork in de steel zat. In dat jaar besloot de Vlaamse regering dat zij kinderen die het slachtoffer waren geweest van gedwongen adoptie zou gaan helpen inzage te krijgen in hun persoonlijke dossiers.

In Alberts geval bleken er twee schaduwversies bewaard te zijn van het bundeltje papieren dat zijn pleegouders hadden gekregen. Die lagen in het archief van het ministerie van buitenlandse zaken, had historica Sarah Heynssens ontdekt. Heynssens deed van 2010 tot 2012 onderzoek naar het lot van de Belgische metissen, in opdracht van Cegesoma, het Belgisch kenniscentrum voor de geschiedenis van de conflicten van de 20ste eeuw. “Bij de gedwongen verplaatsing van deze kinderen naar België maakte het katholieke internaat in Save drie versies van de dossiers: een voor hen zelf, een voor de Belgische overheid en een voor de pleegouders. In het geval van Jaak kwamen de inhouden daarvan totaal niet overeen, dat was echt verbijsterend.”

In het overheidsdossier stonden de namen van Alberts ouders. “Mijn vader had mij niet officieel erkend, maar hij betaalde wel alimentatie voor mij aan het internaat. Dat deden weinig blanke kolonialen. De betalingsbewijzen zaten gewoon in mijn dossier.” Hij kan er nog altijd niet over uit. “Het dossier dat mijn pleegouders hadden gekregen stond vol leugens. De officiële instanties wisten precies hoe het in elkaar zat. Moeder-overste in Save wist dat mijn vader Boreux heette. Maar zij gaf mij een fictieve naam, Albert.”

Dat geldt voor veel metissen, zegt Heyn­ssens, die het boek ‘De Kinderen van Save. Een geschiedenis tussen Afrika en België’ schreef en momenteel werkt als onderzoeker aan de Universiteit Gent. “De Belgische overheid draaide op voor de kosten van het onderwijs aan de metissen en deed er daarom alles aan om vaders te laten meebetalen voor hun kinderen.”

Nu pas

De vader van Albert bleek in 2010 overleden. Maar nog veel schokkender: “Ik bleek een volle broer te hebben, Jean. Hij woont in Wallonië.” Via ‘Kind en gezin’, de Vlaamse overheidsorganisatie voor kinderen, legde hij contact. “We hebben elkaar voor het eerst ontmoet in november 2015. Dat was een fantastisch gevoel.”

Er zijn metissen die minder ‘geluk’ hadden dan hij, weet Albert. “Mijn pleegouders waren eenvoudige arbeiders, maar zij deden alle moeite mij te gunnen wat een kind verlangt. Mijn moeder was dominant en autoritair, maar met mijn pleegvader, een Nederlander, had ik een goede band.” Wel was hij altijd bang dat ze hem zouden wegsturen, zegt Albert. “Mijn pleegmoeder zei: we wilden eigenlijk een meisje, maar die waren er niet meer. Bovendien was ik tijdens mijn eerste maanden in België bij twee andere pleeggezinnen weggestuurd. Ik leerde nederig te zijn. Maar ik mocht niet klagen.”

Albert benadrukt dat zijn verhaal ‘maar één verhaal is’. “We hebben allemaal onwaarschijnlijke verhalen.” Dat die pas de laatste jaren bekend worden komt doordat de problematiek van de metissen ‘totaal niet in het Belgische collectief geheugen zit’, zegt Heynssens. “Ze kwamen als kind naar België en werden kriskras door het land geplaatst. Dat gold ook voor broers en zussen, die vaak geen weet hadden van elkaars bestaan. Daardoor hebben ze geen groepsidentiteit ontwikkeld en hebben ze problemen, zoals rond geboorteakten, altijd individueel proberen op te lossen.”

Dat veranderde pas nadat Jacqui Goegebeur, zelf een metis, in aanloop naar het 50-jarig jubileum van de dekolonisatie een tentoonstelling maakte en op zoek ging naar verhalen van lotgenoten. Het leidde tot het onderzoeksproject van historica Heynssens en de oprichting van de Vereniging Metis van België, waarvan Goegebeur ondervoorzitter is.

Maar dat er nu pas kennis en excuses zijn, zegt ook veel over de Belgische omgang met het koloniale verleden, zegt Heynssens. “Het bewustzijn daarover komt langzaam op gang. In vergelijking met andere landen zijn we daar heel traag mee.” Begin dit jaar weigerde premier Michel nog zijn excuses aan te bieden voor het koloniale verleden van zijn land, nadat een VN-werkgroep hem daartoe opriep.

Grote stap

In die context zijn de excuses aan de metissen ‘een grote stap’, meent Goegebeur. “Men beseft dat ze mensen leed hebben aangedaan. Michel heeft ook een duidelijk pardon uitgesproken naar de moeders, die vaak dachten dat hun kinderen gestorven waren. Dat is voor het eerst en daar ben ik redelijk euforisch over.”

Dat geldt ook voor Jaak Albert, die naar eigen zeggen kampt met een ‘onwaarschijnlijk minderwaardigheidscomplex’. “Het is rijkelijk laat, maar wat ze ons hebben aangedaan staat nu zwart op wit. Ik heb het idee dat ik iets van mij af kan schudden: ik voel me eindelijk geloofd en gehoord. Hiermee wordt ons verhaal hopelijk eindelijk onderdeel van de kennis over de Belgische geschiedenis.”

Maar het is ook slechts een eerste stap, voegt hij eraan toe. “De grote vraag is nu of er concrete oplossingen komen. Of ze bijvoorbeeld onze geboorteaktes gaan regulariseren.”

Net als de meeste metissen heeft Albert geen officiële geboorteakte. “Er is alleen een document waarin staat dat ik ‘in juli 1952’ ben geboren.” Vandaar dat hij zowel voor zijn eerste als voor zijn tweede huwelijk naar de rechter moest voor een ‘akte van bekendheid’. “Ze hebben ons keer op keer met een onwaarschijnlijke bureaucratische rompslomp opgezadeld. Massa’s energie, tijd en geld heb ik eraan verspeeld.”

Er zijn zelfs metissen die kampen met grotere problemen, zegt Goegebeur. Zo heeft een aantal nog altijd geen Belgische nationaliteit gekregen en is er een vrouw zonder geboorteakte die al zes jaar wacht op toestemming van de rechter om te kunnen trouwen. Er is ook een man met geboortedag ‘nul’ op zijn paspoort. “Hij wordt bij reizen telkens weer door de douane apart genomen.”

Bij het uitspreken van de Belgische excuses beloofde premier Michel dat de overheid zulke individuele problemen zal bekijken. Het ministerie van justitie zal ‘binnen het bestaande wettelijk kader zo veel mogelijk en zo snel mogelijk oplossingen aanreiken’, aldus Michel in zijn toespraak.

Heynssens: “Het lijkt erop dat hij daarmee die geboorteaktes belooft, maar ambtenaren op het ministerie zeiden eerder dat dat niet zo evident is. Ik ben daarom geneigd af te wachten. De excuses zijn in ieder geval een belangrijk symbolisch engagement.”

Rechten herstellen

Om te voorkomen dat mensen met problemen blijven zitten wil de Vereniging Metis van België dat er een onderzoekscommissie komt. “Zoals die er voor de Joodse gemeenschap kwam na de Shoah”, zegt Goegebeur. “Die commissie kan de omvang van het leed vaststellen, onze rechten herstellen en bepalen waar wij recht op hebben, zodat het ons niet nog meer tijd, geld en energie kost. Men moet de problemen voor ons als groep oplossen. België heeft er moedwillig een rommel van gemaakt en onze identiteit gestolen. Dat moet worden rechtgezet.”

Vooralsnog heeft de Belgische regering alleen geld vrijgemaakt voor meer wetenschappelijk onderzoek en het beter doorzoekbaar maken van de archieven, want die zijn nog altijd erg ontoegankelijk, zegt historica Heynssens.

Tijdens haar onderzoek ontdekte ze dat er vaak niet eens inventarissen waren van de archieven. Uiteindelijk bekeek ze alle dossiers van de metissen uit Burundi en Rwanda – een duizendtal – en maakte ze een databank. ‘Kind en gezin’, dat metissen helpt bij hun zoektocht, neemt regelmatig contact met haar op om de juiste dossiernummers te achterhalen. “Zij hebben sinds 2015 speciale medewerkers bij de dienst adoptie die metissen helpen. Aan Waalse zijde zijn die er niet omdat adoptie absurd genoeg een gewestelijke verantwoordelijkheid is.”

Maar ook voor Jaak Albert zijn er nog losse eindjes. Hij kent nu weliswaar de naam van zijn moeder, hij heeft haar niet kunnen traceren. “De vraag is of ze nog leeft, zeker na de genocide van 1994.” Uit zijn dossier bleek ook dat zijn vader destijds in Rwanda een spaarrekening voor hem had aangelegd bij de koloniale bank. “Daar hebben ik en mijn pleegouders nooit iets van gezien.”

”