Hechtingsproblematiek in pleegzorg- en adoptiesituaties extra ingewikkeld

A secure attachment is of great importance for every child. The attachment of foster and adopted children is under pressure for various 
reasons. Adoption expert Dr. Anneke Vinke provides a contribution on this theme at the annual congress on attachment problems. 
In anticipation of this, Blik op Hulp interviewed her. 
Attachment and trust  Relatively many foster and adopted children experience difficulties in attachment. 
Vinke explains why that is: “A newborn child gets to know the world through his or her parents. 
The parents respond to signals from the child and help the child to regulate himself and give meaning to the world.
A child learns to trust in this reciprocal process of getting used to and bonding to each other. Confidence that someone comes when it 
cries because there is hunger, because there is a full diaper, because there is abdominal pain or because it just feels bad for a while. 
Also trust that the parent who comes is entirely for the child, can comfort the child and help to calm down. The parent tells in words 
what is going on and why it didn't feel right. The child learns to deal with both the emotional inner world and the physical outer world 
through the relationship with the parents. The first experiences of availability, care and attention are essential. The child receives 
the message that it is welcome in this world, that it can be there and find its own place. That there are people who love the baby and 
will always be there in times of stress and tension ”.

Multiple educators  attachment problems adoption anneke vinke Almost all adopted children in the Netherlands were born abroad. They have lived for a long or 
shorter time either in a foster home or in a home. This means that they have had several educators. "Research shows that the more 
educators, the more difficult to develop a secure model of attachment," says Vinke. “That makes sense, because every educator does 
it a little differently and as a small child you get confused easily. What you learn from that, very early, is to survive. 
You survive by choosing your own path and doing it yourself, while the intention is that as a child you learn to trust adults 
and get to know yourself through them. Many adopted children and foster children like to keep control, we often see self-determining 
behavior ”. Check  When asked about the areas of life in which attachment manifests itself as a problem, Vinke prefers to turn the question around: 
“In which area do you see no problems? The reason for contacting care providers is often behavioral problems, anger or anxiety complaints 
or problems at school. But if a child is adopted or grows up as a foster child, you should also always check the attachment development. 
Often that is under the problems that we see. Attachment is not immediately visible, but attachment problems are often among those for 
which help is sought. There is often a strong desire for control: wanting to do it yourself. That makes it difficult to perform tasks, 
assignments at home and at school because then someone else decides what you "have to do". Conflicts arise at home, at school, with friends. "

Foster and adoptive parents  These children get a lot to handle. This also means that foster parents and adoptive parents must be able to relate to this. 
What makes raising children with attachment problems so complicated for them? Vinke: “First of all I want to say that I really 
appreciate the parents who enter into this. It is not easy to include a child in your family who has already experienced a lot. 
You just love him or her. But then the past ... You would prefer to brush away the past if you don't want your child to have 
experienced this. I actually see that regularly. Yet that is not possible and is not allowed either. That can cause you to become 
indulgent, want to repair too much. Repairing is allowed, but only what you yourself have caused. What was before the adoption or 
foster care placement is not yours as a parent. That is your child's. Making the life story together is also important. 
As a parent, you can only wear together with your adoption or foster child what it has only worn up to then. 
It is important to let emotions play a role and to give new meaning to what has happened. A child did not come to you because it was a 
"bad child" or because it was "not taking care of my mother well enough." You can come across all these beliefs of your child. 
That touches sadness and the great sadness that you cannot grow up as a child with your birth parents. To be able to give meaning 
and bear that together with your child, you need a calm brain. You may not be very upset when your child shows nasty behavior or 
relives bad memories. That requires a lot ”.

The function of behavior  Behavior has a function. Foster parents and adoptive parents, together with their child, must look curiously for that position. 
“It is never manipulative or directed against you, but it sometimes feels that way. Certainly when your child calls out "you are 
not my mother!" And then adds the necessary - sometimes new - words of abuse to the parent, "says Vinke. “Disconnecting that so that 
you can educate therapeutically and keep fun in raising your child is an art. To be able to do that you need to be very aware of your 
own attachment representation and your own triggers. What do you bring from your own upbringing? Which things have shaped you and do 
you benefit from or suffer from in the here and now? If you are troubled by many things yourself, it makes sense to do a few sessions 
for you as a parent only or for both parents as a couple. Some parents find that annoying. Certainly if you are dealing with foster 
parents and adoptive parents who have been screened out of the sadness. Yet it is necessary and it is different when you do this 
beforehand than when you are already forming a family together. Family together is always different than expected. It is precisely 
those unexpected things that can make it difficult ”.

Working relationship comes first  Where parents are confronted with the attachment problems of their foster or adopted child, care providers who are involved in the 
family have to deal with both the child's problems and the struggle of foster and adoptive parents to steer parenting in the right 
direction . Vinke: “Your working relationship with these parents and children is the most important thing. Curiosity, genuine curiosity 
about how things work for this child, for this family, is crucial. Every child is different. Every family is different. Every parent is 
different. Adoption and foster care always require customization. The most important "do" for a counselor is that you are an example to 
parents in the approach. That approach is then one according to the principles of Dan Hughes: SANE - or Playful, Accepting, Curious and 
Empathetic. Also never be too sorry to say sorry if you are wrong. You are also an example: you do something wrong and you repair it. 
Children with attachment problems have generally not experienced much repair. The most important "don" is that you assess, evaluate and 
have your opinion ready. So try to do that as little as possible. Help parents and child discover how things work for them. Always work 
together based on equality and keep it as light and playful as possible. 


Punishment  attachment problems foster care anneke vinkeAn other "don't" is the use of punishment, according to Vinke. 
“Punishment does not work. Never, "it sounds resolutely. “Punishment is something that we, as adults, need as a kind of retribution. 
Nobody learns anything from that ”. But what do you do then? Vinke: “If things go wrong: first regulate, then restore the relationship, 
then talk about it and think about how you can fix what went wrong. Of course it must be restored but not with punishment. Picking up a 
telephone, for example, is not going to make a child less cheeky next time. Rather have a conversation with your adolescent about that 
and a question about what he or she could do to restore those harsh nasty words. I am thinking of having breakfast in bed or doing 
something together in the garden, watching a set on the couch together or playing a game together. Try to do something relational as 
a repair. Classifications  "What a care provider should do as little as possible is sprinkling with DSM5 classifications," continues Vinke. “None is sufficient. 
That is why I often choose Bessel van der Kolk’s developmental trauma disorder (DTD). In it, I find clear starting points for diagnostics 
and treatment for adoption and foster care. DTD speaks of affective and physiological disruption, disregulation of attention and behavior, 
inadequate and disrupted self-image, problematic relationship formation and PTSD symptomatology. DTD leads to limitations with regard to 
functioning at school, in the family, with peers, with regard to the judiciary and with regard to health. With each child and every 
family, a customized plan can then be made to match the area that you are tackling. It determines what should be started with 
treatment and what is used as an intervention. You make timing and choices together with family and a broader system ”.
The content is complicated enough.

Misunderstandings  Many people find everything about attachment among foster children and after adoption. Sometimes myths come into the world about 
attachment this way. Vinke: “I still encounter the misunderstanding that attachment cannot be repaired. Then it is said that children 
are sometimes better off in a group than in a family because they can no longer attach themselves. The latter in particular is so sad. 
Children never belong to a group. A family or home is always better. But that does not mean that it can be very difficult in a family. 
Aid workers must then be prepared to invest in that. " Quick fix  Second important misunderstanding is that it can be quickly fixed with a short protocol. "Attaching and trusting is a process," 
Vinke emphasizes. Something that is very fundamentally damaged needs a lot of time to recover and often also several types of 
interventions. Sometimes even multiple "rounds" of therapy. You can often make a good start with a short intervention, but you 
are not quite there yet. Sometimes several interventions are needed, in combination or one after the other. Trauma treatment 
should also always be considered. Attachment is so fundamental and also very plastic: there is always hope and there is always 
a step in the right direction ”.

Trauma  According to Vinke, what every care provider should know about attachment is that there is an important relationship between attachment and trauma. 
“Attachment is the foundation and trauma and attachment almost always go hand in hand. Where there are breaks in the attachment 
relationship, there is often relational trauma. Where there is relational trauma, customization is needed. Behavior can be misleading. 
Using simple behavioral interventions can be tempting, but my advice is not to. Always try to work trauma and attachment sensitive. 
Make sure you read a lot about it and get a broad education in that area. In the contact you must always assume that the behavior of 
children is not directed against you. That it once had a function and that you must be prepared to look behind the behavior. 
No matter how damaging or damaging that is. A child who swears, thrives, kicks and hits does not do that to you. Use the SANE 
principles to find out what the child wants and needs. Furthermore, working with these children and families requires a long-term 
commitment from you as a social worker. "One of my trainers once said it takes an experience to be an antidote to experience." In 
this context, this means that reliability and continuity are very important. After being able to come back for years, that is also 
part of it ”. Own attachment  Finally, Vinke points to the importance of the personal attachment of care providers, which they irrevocably include in their work. "
In the words of David Wallin, many care providers are" wounded healers "and there is nothing wrong with that in itself. 
But if you don't know that about yourself, you cannot optimally be the calm brain for parents and child. Nobody is completely 
free of attachment wounds, my trainers would say and that is true. Be honest about this to yourself and make sure that you have 
worked through it as much as possible. Also be aware of the chemistry between you and your client system: an avoidant therapist 
or counselor with an avoidant parent system can go on for years without ever achieving anything. That should receive more attention 
in training and in-service training. So there too it starts with the attachment. There is no theory more fundamental than attachment theory. So let's honor and treat him that way. "  At the annual congress on attachment issues, Anneke Vinke will spend an hour reflecting on the special significance of attachment in 
foster care and adoption situations.

Dutch:

Een veilige gehechtheid is van groot belang voor ieder kind. Bij pleeg- en adoptiekinderen staat de gehechtheid om verschillende redenen onder druk. Adoptie-expert Dr. Anneke Vinke verzorgt een bijdrage over dit thema op het jaarlijks congres over hechtingsproblematiek. Vooruitlopend daarop interviewde Blik op Hulp haar.

Gehechtheid en vertrouwen

Relatief veel pleeg- en adoptiekinderen ervaren moeilijkheden in de gehechtheid. Vinke legt uit hoe dat komt: “Een pasgeboren kind leert de wereld kennen via zijn of haar ouders. De ouders reageren op signalen van het kind en helpen het kind om zichzelf te reguleren en betekenis te geven aan de wereld. In dat wederkerige proces van aan elkaar wennen en hechten leert een kind vertrouwen. Vertrouwen dat er iemand komt als het huilt omdat er honger is, omdat er een volle luier is, omdat er buikpijn is of omdat het gewoon even niet lekker in zijn vel zit. Vertrouwen ook dat de ouder die komt er helemaal is voor het kind, het kind kan troosten en kan helpen om weer rustig te worden. De ouder vertelt in woorden wat er aan de hand is en waarom het zich niet fijn voelde. Het kind leert omgaan met zowel de emotionele binnenwereld als de fysieke buitenwereld via de relatie met de ouders. Die eerste ervaringen van beschikbaarheid, zorg en aandacht zijn wezenlijk. Het kind krijgt de boodschap dat het welkom is op deze wereld, dat het er mag zijn en een eigen plek mag vinden. Dat er mensen zijn die van de baby houden en er altijd zullen zijn in tijden van stress en spanning”.

Adoptie en pleegzorg

Maar wat als dat niet zo is? Wat als ouders dit niet kunnen? “Ouders kunnen om uiteenlopende redenen niet emotioneel of fysiek klaarstaan voor het kind  Als iemand bijvoorbeeld ongewenst zwanger is geraakt. Of als je verkracht bent en dit kind niet wil. Als het gevaarlijk is een kind te krijgen omdat je bijvoorbeeld niet gehuwd bent of omdat je op de vlucht bent of zwanger bent van iemand anders dan je man. Als je ziek of verslaafd bent als moeder. Als je vast zit in detentie of op straat leeft of als je in een oorlogsgebied woont. Er zijn heel veel situaties denkbaar waarbij het moeilijk is om je al in de zwangerschap aan je kind te hechten. Dan kan het zijn dat je je niet met je kind kan bezig houden omdat het je nog niet lukt om je eigen leven goed te regelen. In zulke situaties kan het zijn dat een kind wordt afgestaan direct na de geboorte. In landen ver weg of – maar dat gebeurt zelden – in Nederland. Als een kind geen gezin heeft, is de afspraak dat er een gezin gezocht gaat worden. Dan begint een zoektocht die vaak met overplaatsingen en tijdelijke zorg gepaard gaat. Elke keer wordt een nieuwe opvoedings- en gehechtheidsrelatie aangegaan en dat is lastig. Zeker tot het zo ver is dat er een langdurige plek gevonden is, kan een kind hierdoor heel erg in de war raken. Er is geen continuïteit, geen voorspelbaarheid en daarmee wordt de wereld onveilig”.

Ingewikkeld

Overplaatsingen en daarmee gepaard gaande verbroken gehechtheidsrelaties maken adoptie en pleegzorg ingewikkeld. Nieuwe ervaringen bouwen immers voort op oude en als de eerste ervaringen in het leven niet positief zijn, is het moeilijk om daarop voort te bouwen. Vinke: “Vergelijk het maar met een toren: als het fundament er niet is of niet compleet is, is de kans dat je hem heel hoog kan bouwen gering. Kinderen die niet vanaf de eerste dag, of beter nog vanaf het moment van conceptie, de boodschap hebben gekregen dat er iemand onvoorwaardelijk voor hen is, die hen de mooiste, liefste, beste baby ooit vinden, vinden het moeilijk om in de wereld een veilige plek te ervaren. Het wordt lastig als je geboren bent na een stressvolle zwangerschap waarbij een moeder zichzelf niet veilig voelde. Vaak zie je ook dat een moeder eigen problemen had, het leven zelf maar moeilijk aankon, of dat er te veel moeilijke zaken op het pad van ouders liggen waardoor ze er niet onvoorwaardelijk kunnen zijn voor een kind.

Meerdere opvoeders

Geadopteerde kinderen in Nederland zijn vrijwel allemaal geboren in het buitenland. Zij hebben lange of kortere tijd ofwel in een pleeggezin gewoond of in een tehuis. Dit maakt dat ze meerdere opvoeders gehad hebben. “Onderzoek laat zien dat hoe meer opvoeders, hoe lastiger om een veilig model van gehechtheid te ontwikkelen”, stelt Vinke. “Dat is ook wel logisch, want iedere opvoeder doet het weer een beetje anders en daardoor raak je als klein kind makkelijk in de war. Wat je daar ook bij leert, al heel vroeg, is om te overleven. Je overleeft door je eigen weg te kiezen en het zelf te doen terwijl het juist de bedoeling is dat je als kind leert te vertrouwen op volwassenen en via hen jezelf leert kennen. Veel geadopteerde kinderen en pleegkinderen houden graag zelf controle, we zien vaak zelfbepalend gedrag”.

Controle

Gevraagd naar de levensterreinen waarop zich gehechtheid als een probleem manifesteert, draait Vinke de vraag liever om: “Op welk gebied zie je geen problemen? Aanleiding om bij hulpverleners te komen zijn vaak gedragsproblemen, boosheid of angstklachten of problemen op school. Maar als een kind geadopteerd is of opgroeit als pleegkind moet je altijd ook de gehechtheidsontwikkeling checken. Vaak ligt dat onder de problemen die we zien. Gehechtheid is niet direct zichtbaar, maar gehechtheidsproblemen liggen vaak onder de problemen waar men hulp voor vraagt. Vaak is er een grote hang naar controle: zelf willen doen. Dat maakt het uitvoeren van taken, opdrachten thuis en op school lastig want dan bepaalt iemand anders wat je ‘moet’ doen. Er ontstaan conflicten, thuis, op school, met vriendjes.”

Prikkels

Hechtingsproblematiek wordt nogal eens aangezien voor iets anders. Vinke: “Vaak is er hyperalert gedrag: je mag immers niets missen. De wereld is niet veilig dus moet je altijd op je hoede zijn. Er kan zomaar iets gebeuren. Informatie en prikkels selecteren is ingewikkeld: het komt voor dat kinderen overal tegelijk mee bezig zijn. Ze hebben daardoor een korte concentratieboog en zijn snel afgeleid. Deze kinderen krijgen het label ADHD vaak opgeplakt terwijl er onderliggend een gehechtheidsprobleem is.  Ook kan het zijn dat een kind juist heel erg teruggetrokken wordt, zich in een eigen wereld lijkt te bewegen en minder goed contact maakt. Zulk gedrag heeft dan weer wat weg van autisme maar is eigenlijk geen ‘echt’ autisme. Onderzoekers spreken dan van ‘quasi autisme’.

Sociaal- emotioneel

De impact van hechtingsproblemen bij pleeg- en adoptiekinderen beperkt zich echter niet tot de manier waarop zij met prikkels omgaan. “Als er veel nare, traumatische herinneringen zijn, kunnen die terugkomen in dromen maar ook in beelden overdag”, gaat Vinke verder. “Er zijn dikwijls problemen op school: zowel met het leren, als sociaal. Als je hoofd vol zit met herinneringen en je de hele dag je best moet doen om controle te houden, lukt het niet altijd om nieuwe dingen te leren. Sociaal functioneren is vaak moeilijk omdat ook daar controle een rol kan spelen. Kinderen kunnen worden gepest met hun huidskleur of hun andere uiterlijk. Dat is ingewikkeld. Soms zie je juist verlatingsangst, wat zich kan uiten in claimend gedrag naar andere kinderen of naar ouders toe. Slaapproblemen worden ook vaak gezien. Net als eetproblemen, stelen en weglopen. Bij oudere kinderen zien we ook vaak middelengebruik, gameverslaving en zo kan ik nog wel even doorgaan. Daarnaast komen ook identiteitsvragen veel voor. Kinderen stellen zichzelf vragen als ‘wie ben ik?’ en ‘Bij wie hoor ik?’. Maar ook vragen over cultuur, etniciteit en land van herkomst komen vaak voor.

Pleeg- en adoptieouders

Deze kinderen krijgen dus veel te behappen. Dat betekent ook dat pleeg- en adoptieouders zich daartoe moeten kunnen verhouden. Wat maakt het opvoeden van kinderen met hechtingsproblemen voor hen zo ingewikkeld? Vinke: “Allereerst wil ik opmerken dat ik de ouders die dit aangaan heel erg waardeer. Het is niet eenvoudig om een kind dat al veel heeft meegemaakt op te nemen in je gezin. Je gaat gewoon van hem of haar houden. Maar dan het verleden… Het liefst zou je het verleden wegpoetsen, wil je niet dat je kind dit heeft meegemaakt. Dat zie ik eigenlijk regelmatig. Toch kan dat niet en mag dat ook niet. Dat kan er voor zorgen dat je te toegeeflijk wordt, te veel wilt repareren. Repareren mag, maar alleen datgene wat jij zelf hebt veroorzaakt. Wat vóór de adoptie- of pleegzorgplaatsing lag is niet van jou als ouder. Dat is van je kind. Samen het levensverhaal maken is ook belangrijk. Je kan als ouder alleen maar sámen met je adoptie of pleegkind dragen wat het tot dan toe alleen gedragen heeft. Belangrijk is het om de emoties een rol te laten spelen en nieuwe betekenis te geven aan wat er gebeurd is. Een kind is niet bij jou gekomen omdat het een ‘slecht kind’ was of omdat het ‘niet goed genoeg voor mijn moeder zorgde’. Al deze overtuigingen van je kind kun je tegenkomen. Dat raakt aan verdriet en het grote verdriet dat je niet op kan groeien als kind bij je geboorte-ouders. Om dat samen met je kind zin te kunnen geven en te dragen, moet je een kalm brein hebben. Je mag dan zelf niet heel ernstig van slag raken wanneer je kind akelig gedrag vertoont of nare herinneringen opnieuw doorleeft. Dat vraagt nogal wat”.

De functie van gedrag

Gedrag heeft een functie. Pleeg- en adoptieouders moeten samen met hun kind nieuwsgierig op zoek gaan naar die functie. “Het is nooit manipulatief of tegen jou gericht, maar zo voelt het soms wel. Zeker wanneer je kind roept ‘jij bent mijn moeder niet!’ en daar dan de nodige – voor de ouder soms nieuwe – scheldwoorden aan toevoegt”, zegt Vinke. “Dat loskoppelen zodat je therapeutisch kunt opvoeden en plezier kunt houden in het opvoeden van je kind is een kunst. Om dat te kunnen moet je je heel goed bewust zijn van je eigen gehechtheidsrepresentatie en je eigen triggers. Wat neem je mee uit jouw eigen opvoeding? Welke zaken hebben jou gevormd en heb je daar baat bij of juist last van in het hier en nu? Als je zelf van veel zaken last hebt, is het zinvol om een paar sessies te doen voor jou alleen als ouder of voor beide ouders als paar. Sommige ouders vinden dat vervelend. Zeker als je met pleegouders en adoptieouders te maken hebt die uit den treure gescreend zijn. Toch is het nodig en het is anders wanneer je dat vooraf doet, dan wanneer je samen al een gezin vormt. Samen gezin zijn is altijd anders dan verwacht. Juist die onverwachte zaken kunnen het moeilijk maken”.

Werkrelatie voorop

Waar de ouders met de hechtingsproblematiek van hun pleeg- of adoptiekind te maken krijgen, krijgen hulpverleners die bij het gezin betrokken zijn te maken met zowel de problematiek van het kind, als de worsteling van pleeg- en adoptieouders om de opvoeding in goede banen te leiden. Vinke: “Je werkrelatie met deze ouders en kinderen is het belangrijkste. Nieuwsgierigheid, oprechte nieuwsgierigheid hoe het in elkaar zit voor dit kind, voor dit gezin, is cruciaal. Ieder kind is anders. Ieder gezin is anders. Iedere ouder is anders. Adoptie en pleegzorg vragen altijd maatwerk. De belangrijkste ‘do’ voor een hulpverlener is dat je een voorbeeld bent voor ouders in de aanpak. Die aanpak is er dan één volgens de principes van Dan Hughes: SANE – oftewel Speels, Accepterend, Nieuwsgierig en Empathisch. Wees ook nooit te beroerd om sorry te zeggen als je ernaast zit. Daarmee ben je ook voorbeeld: je doet iets fout en repareert. Kinderen met gehechtheidsproblemen hebben over het algemeen weinig reparatie meegemaakt. De belangrijkste ‘don’t’ is dat je beoordeelt, evalueert en je mening klaar hebt. Probeer dat dus zo weinig mogelijk te doen. Help ouders en kind ontdekken hoe het voor hen zit. Werk altijd samen vanuit gelijkwaardigheid en houd het zo luchtig en speels mogelijk. De inhoud is al ingewikkeld genoeg.

Straf

Een andere ‘don’t’ is volgens Vinke het inzetten van straf. “Straf werkt niet. Nooit”, klinkt het resoluut. “Straf is iets dat wij als volwassenen zelf nodig hebben als een soort van vergelding. Daar leert niemand wat van”. Maar wat doe je dan wel? Vinke: “Als het misgaat: eerst reguleren, dan de relatie herstellen, dan erover praten en samen bedenken hoe je wat mis ging kan repareren. Natuurlijk moet het hersteld worden maar niet met straf. Het afpakken van een telefoon gaat er bijvoorbeeld niet voor zorgen dat een kind een volgende keer minder brutaal is. Voer liever een gesprek met je puber daarover en een vraag wat hij of zij zou kunnen doen om die harde nare woorden te herstellen. Daarbij denk ik dan aan een ontbijtje op bed of samen in de tuin iets doen, samen een serietje kijken op de bank of samen een spel doen. Probeer iets relationeels als reparatie op te voeren.

Classificaties

“Wat een hulpverlener verder zo weinig mogelijk zou moeten doen, is het strooien met DSM5 classificaties”, vervolgt Vinke. “Geen enkele is toereikend. Ik kies daarom vaak voor Bessel van der Kolk’s developmental trauma disorder (DTD). Daarin vind ik heldere aanknopingspunten voor diagnostiek en behandeling bij adoptie en pleegzorg. DTD spreekt van affectieve en fysiologische ontregeling, disregulering van aandacht en gedrag, inadequaat en ontregeld zelfbeeld , problematische relatievorming en PTSS symptomatologie. DTD  leidt tot beperkingen op gebied van functioneren op school, in gezin, met leeftijdgenoten, ten aanzien van justitie en met betrekking tot gezondheid. Met elk kind en elk gezin kan vervolgens passend bij het gebied dat je aanpakt een plan op maat gemaakt worden. Daarin wordt bepaald waarmee gestart zou moeten worden met behandeling en wat er ingezet wordt als interventie. Timing en keuzes maak je daarin samen met gezin en breder systeem”.

Misverstanden

Veel mensen vinden van alles over gehechtheid bij pleegkinderen en na adoptie. Soms komen er op die manier fabeltjes in de wereld over gehechtheid.  Vinke: “Ik kom nog steeds het misverstand tegen dat gehechtheid niet te repareren is. Dan wordt er gezegd dat kinderen soms beter af zijn op een groep dan in een gezin omdat ze zich toch niet meer kunnen hechten. Met name dat laatste is zó verdrietig. Kinderen horen nooit op een groep. Een gezin of gezinshuis is altijd beter. Maar dat neemt niet weg dat het heel moeilijk kan zijn in een gezin. Hulpverleners moeten dan wel bereid zijn om daar in te investeren”.

Quick fix

Tweede belangrijke misverstand is dat het snel te fixen is met een kort protocol. “Hechten en vertrouwen is een proces”, onderstreept Vinke. Iets dat heel fundamenteel beschadigd is geraakt, heeft veel tijd nodig om te herstellen en vaak ook meerdere soorten interventies. Soms zelfs meerdere ‘rondes’ therapie. Vaak kan je met een korte interventie een mooie start maken maar daarmee ben je er nog niet helemaal. Soms zijn meerdere interventies nodig, in combinatie of na elkaar. Trauma behandeling moet ook altijd overwogen worden. Gehechtheid is zo fundamenteel en ook heel plastisch: er is altijd hoop en er is altijd een stap te zetten in de goede richting”.

Trauma

Wat iedere hulpverlener over gehechtheid zou moeten weten, is volgens Vinke dat er een belangrijke relatie is tussen gehechtheid en trauma. “Gehechtheid is het fundament en trauma en gehechtheid gaan bijna altijd hand in hand. Waar breuken in de gehechtheidsrelatie zijn, is vaak relationeel trauma. Waar relationeel trauma is, is maatwerk nodig. Gedrag kan misleidend zijn. Eenvoudige gedragsinterventies inzetten kan verleidelijk zijn, maar mijn advies is om dat niet te doen. Probeer altijd om trauma en gehechtheidssensitief te werken. Zorg dat je er veel over leest en laat je echt breed scholen op dat gebied. In het contact moet je er altijd vanuit gaan dat het gedrag van kinderen niet tegen jou gericht is. Dat het ooit een functie had en dat je bereid moet zijn om achter het gedrag te kijken. Hoe naar of beschadigend dat ook is. Een kind dat vloekt, tiert, schopt en slaat doet dat niet tegen jou. Gebruik de SANE-principes om erachter te komen wat het kind dan wel wil en nodig heeft. Verder vraagt het werken met deze kinderen en gezinnen van jou als hulpverlener een lange adem. ‘It takes an experience to antidote an experience zei een van mijn opleiders ooit’. Dat betekent in deze context dat betrouwbaarheid en continuïteit heel belangrijk zijn. Na jaren terug kunnen komen hoort daar ook bij”.

Eigen gehechtheid

Ten slotte wijst Vinke op het belang van de eigen gehechtheid van hulpverleners, die zij onherroepelijk meenemen in hun werk. “Veel  hulpverleners zijn in de woorden van David Wallin ‘wounded healers’ en daar is op zich niets mis mee. Maar als je dat niet van jezelf weet, kun je niet optimaal het kalme brein zijn voor ouders en kind. Niemand is helemaal vrij van ‘attachment wounds’ zouden mijn opleiders zeggen en dat is ook zo. Wees daar eerlijk over naar jezelf en zorg dat je dat zo veel mogelijk doorgewerkt hebt. Wees je ook bewust van de chemie tussen jou en je cliënt systeem: een vermijdende therapeut of begeleider met een vermijdend oudersysteem kan jarenlang doorgaan zonder ooit iets te bereiken. Dat moet meer aandacht krijgen in opleidingen en in nascholingen. Dus ook daar begint het bij de gehechtheid. Er is geen theorie meer fundamenteel dan de gehechtheidstheorie. Laten we hem dus ook zo honoreren en behandelen”.

Op het jaarlijks congres over hechtingsproblematiek zal Anneke Vinke gedurende een uur stilstaan bij de bijzondere betekenis die gehechtheid krijgt in pleegzorg- en adoptie situaties.