Hollands Dagboek: Dick Schoof

Hollands Dagboek: Dick Schoof

Dick Schoof (43) is hoofddirecteur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Vorige week was hij op werkbezoek in China, wegens de Doverzaak. Schoof is getrouwd met Yolanda Senf. Ze hebben twee uit China geadop- teerde dochters.

Woensdag 18 oktober

Vandaag zijn we in China aangekomen. Volgens de plaatselijke kalender is het 18 september, een geluksdag. In cijfers is 8 sowieso een geluksgetal, maar als je de drie getallen 9-1-8 in het Chinees uitspreekt staat er volgens onze begeleiders `would be forever lucky'. Op weg van het vliegveld naar het centrum van Peking zijn de trouwstoeten dan ook niet te tellen.

De Nederlandse delegatie zal tijdens de vele diners en lunches toasten op friendship en cooperation. Onvermijdelijk, want we willen relaties opbouwen, informatie uitwisselen rond illegale migratie, mensensmokkel, terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers en illegalen, zeker waar het alleenstaande minderjarige asielzoekers (AMA's) betreft. China neemt een belangrijke plaats in op de lijst van landen waar illegale migranten en asielzoekers vandaan komen en dat zal alleen nog maar toenemen als de grenzen van China verder opengaan. Voor mij is het de derde keer in vijf jaar dat ik in Peking ben. Het feit dat ik weer in China ben, geeft een apart gevoel. Bij de vorige twee bezoeken werden Yolanda en ik de ouders van twee fantastische Chinese kinderen. Ik vertel dat aan mijn reisgenoten: het is alsof je in de straat van je ouderlijk huis loopt, het voelt vertrouwd met iets van weemoed.

Donderdag

Intensieve besprekingen met onze counterparts van het ministerie van Public Security. In een onderhoud van bijna drie uur maken we kleine stapjes voorwaarts. Een belangrijk onderwerp is de vaststelling van nationaliteit en identiteit van de Chinezen die niet in Nederland kunnen blijven en moeten terugkeren. Zonder die vaststelling is terugkeer naar China onmogelijk. De ambassade geeft dan geen laissez passer af, een tijdelijk reisdocument. Veel uitgeprocedeerde asielzoekers en illegalen werken nauwelijks mee aan hun terugkeer en zij hebben vaak geen documenten (meer) bij zich. Een lastige hobbel bij terugkeer. Onze voorstellen leiden niet direct tot bijval. Al pratend doen onze collega's van Public Security een voorstel om taalexperts naar Nederland te sturen die zouden kunnen helpen bij de identiteitsvaststelling. Terugkeer wordt als belangrijk instrument gezien om illegale migratie te ontmoedigen. Dit voorstel zullen we gaan uitwerken.

Vrijdag

Een kort bezoek aan een identiteits (detentie)centrum bij het vliegveld van Peking. Teruggekeerde en illegaal uitgereisde Chinezen mogen hier maximaal 24 uur worden vastgehouden en nader worden gehoord. Het ziet er netjes en verzorgd uit.

Er is onbegrip. Tijdens twee diners konden onze ambassadeur en ik van gedachten wisselen met de vice-minister van Public Security. Onderwerpen als asiel en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht leg je niet eenvoudig uit. Dat we ook niet meteen alle informatie over strafzaken uitwisselen, heeft Poel van der Molen als landelijk officier mensensmokkel menigmaal moeten uitleggen. De Chinezen vinden niet dat wij een maatstaf moeten aanleggen die tegen hun rechtssysteem indruist.

Zaterdag

Vandaag in Shanghai voor een bliksembezoek. Steeds meer Chinezen krijgen een paspoort en kunnen een visum aanvragen. Het Chinese paspoort is vernieuwd en voldoet nu aan internationale standaarden. We praten over vervalsingen. Zoals verwacht, worden niet zozeer de paspoorten vervalst, maar de moeilijk te controleren documenten op basis waarvan een visum wordt afgegeven. Met een geldig paspoort en een onterecht afgegeven visum wordt vervolgens afgereisd uit China. Volgens de collega's in Shanghai een succesvolle wijze om via een reisagent naar bijvoorbeeld Nederland te gaan. Evenals in Peking wordt ons voorgehouden dat het vrijwel onmogelijk is, China te verlaten zonder een geldig reisdocument.

Een gesprek met de consul-generaal over de zogenoemde individuele ambtsberichten. Men meldt ons bij toeval de ouders te hebben getraceerd van een AMA, waar een individueel ambtsbericht voor was opgevraagd. De ouders hadden zich gemeld voor een visum. Dat geeft toch weer stof tot nadenken. In de avond doorgevlogen naar Wenzhou, een stad van bijna zeven miljoen inwoners.

Zondag

De delegatie wordt onthaald als een bezoekend staatshoofd, terwijl toch echt bekend is dat Job Cohen, jammer genoeg, niet meekon.

Door de CRI/KLPD is in samenwerking met de Koninklijke Marechaussee en de IND Edison ontwikkeld, een computerprogramma dat alle kenmerken vastlegt van de in omloop zijnde reisdocumenten voor de meeste landen. Voor de grensbewaking is dit `je van het'. De Amerikanen, Canadezen en Britten gebruiken het systeem ook enthousiast. In China staat inmiddels bij de internationale luchthavens een Edison opgesteld. Ze zijn door ons geleverd en gefinancierd en vanzelfsprekend zijn de mensen getraind. De Chinese autoriteiten zijn er erg gelukkig mee. Volgend jaar faciliteert de IND een uitbreiding van nog een flink aantal Edison-systemen.

In Wenzhou gaan de besprekingen al snel over illegale migratie en mensensmokkel naar West-Europa en naar Nederland in het bijzonder. Men bevestigt het beeld dat velen met een geldig visum en paspoort vertrekken, maar vervolgens niet terugkeren. Men acht het uitgesloten dat minderjarigen zonder hulp van familie China verlaten. De alleenstaande minderjarige is een typisch door het Westen zelf veroorzaakt probleem. De zogenoemde slangenkoppen zijn daarbij het gespreksonderwerp. De autoriteiten willen deze groep hard treffen. Officieel is de hoogste straf acht jaar. In Chinese brochures is veel aandacht voor straf, minder voor wat er met de illegaal tijdens zijn reis en in Europa gebeurt.

Maandag

Wenzhou ruikt en voelt als de steden waar mijn dochters vandaan komen. Tijdens een korte wandeling slaat dat gevoel van weemoed weer toe. Dat wordt nog wat sterker als we met de delegatie voor de tweede keer deze reis een weeshuis bezoeken met vooral kleine kinderen. Ze redden het wel, zo is de opinie. In principe zijn er twee mogelijkheden: je blijft tot je zestiende in het weeshuis of je wordt op jonge leeftijd geadopteerd.

Voor onze Nederlandse discussie over AMA's is het goed om te weten dat iemand vanaf zestien jaar in China als volwassen wordt beschouwd. Dat wij onszelf zorgen maken of `kinderen' van zestien jaar en ouder wel goed terechtkomen is in hun ogen onbegrijpelijk.

In de avond door naar Shenzen gevlogen. In deze stad aan de grens met Hongkong wordt een zeer modern systeem voor vrachtwagencontrole, ook op mensensmokkel, gedemonstreerd. De overdracht van ons gezelschap van China aan SAR Hongkong is bijzonder. Wij komen met een serie auto's tot bij de grens aanrijden, enkele met zwaailicht en de auto van de consul-generaal met vlag. De grens ligt op een brug. Iets verder staat de consul met auto's uit Hongkong. De zeer drukke grens wordt afgezet. Wij stappen uit en lopen naar de consul uit Hongkong. Paspoorten worden ingenomen, afgestempeld, door de Immigratiedienst van Hongkong meegenomen en opnieuw afgestempeld. Het oogt absurd, maar is goed bedoeld.

Dinsdag

In Hongkong raken we onder de indruk van het paspoort en de centrale uitgifte daarvan. Leo Wilde, hoofd Vreemdelingendienst Amsterdam, spreekt over georganiseerd wantrouwen als hij de camera's ziet in de kamer van de werknemers. In een gesprek met de staatssecretaris van Hongkong wordt duidelijk dat we inderdaad wat bereikt hebben in China. Hongkong wil ons bovendien graag ter wille zijn bij de vaststelling van nationaliteit en identiteit, zij hebben er veel ervaring mee. Er komt een aardig verhaal over Fujian, nog zo'n provincie waar veel illegale migranten vandaan komen. De Chinese karakters van Fujian zouden een worm symboliseren die tussen twee deuren zit. Zodra die worm door de deuren naar buiten gaat, verandert hij in een draak.

De Immigratiedienst neemt ons mee naar de grens met China. Een stevig, hoog hekwerk vol sensoren, camera's en prikkeldraad. We nemen een kijkje in het detentiecentrum waar Chinezen maximaal 24 uur worden vastgehouden, voordat ze de grens met China worden overgezet. In een barak zijn stalen kooien zonder bed of bank. Voor de nacht zijn er alleen dekens. Elke middag om drie uur worden er zo'n dertig illegale Chinezen de grens over gezet. Ook dat wonen we bij. De een loopt op blote voeten en de ander op Nike's en heeft ook nog een mobiele telefoon. Een deel is snel weer terug in Hongkong, zo weet men. Maar de toevloed is enorm afgenomen. China en Hongkong willen beide de grens dicht hebben. Na een etentje bij de consul-generaal snel naar het vliegveld.

Woensdag 25 oktober

Als ik na 12 uur vliegen vroeg in de ochtend thuiskom, zijn mijn twee meiden door het dolle heen. Ik heb een hoop spulletjes voor ze meegenomen. De dames hadden precies aangegeven wat ze wilden hebben uit China, hún China. De Chinese kleertjes staan ze gewoon prachtig. De media berichten over Cohens kritiek op het te hoge percentage foute beslissingen van de IND. De jetlag maakt opeens plaats voor een overactiviteit in mijn hoofd. Ik pak de recente antwoorden van Cohen op de Kamervragen erbij en lees daarin een veel genuanceerder beeld van zijn visie op dit percentage. Daarna mocht de jetlaghamer onherroepelijk op mijn hoofd neervallen en ik heb de rest van de middag geslapen.

'sAvonds lees ik een fax met de instroomcijfers in onze aanmeldcentra. We zitten opnieuw op een weekaanmelding van net onder de duizend. Dat is hoopvol voor deze tijd van het jaar. De prognose van circa 44.000 asielverzoeken dit jaar zullen we vast niet overschrijden. Van de asielverzoeken deze week is 22 procent binnen 48 uur als ongegrond afgedaan. We zijn als IND steeds beter in staat om de asielzoeker die in onze ogen geen asielzoeker is, snel uit de procedure te lichten. Uiteindelijk gaat het erom degene die daadwerkelijk bescherming nodig heeft, die ook te kunnen geven.