Teveel 'wat wilt u', te weinig 'wat hebt u te bieden'

Teveel 'wat wilt u', te weinig 'wat hebt u te bieden'

Ogenschijnlijk is er in de wereld van de adoptie weinig veranderd: het aantal buitenlandse kinderen dat jaarlijks vanuit het buitenland in Nederland wordt geadopteerd ligt de laatste jaren stabiel op duizend. Maar het motief van de adoptieouders is verschoven.

Esther Hageman30 juni 2000, 0:00

,,Dertig jaar geleden ging het bij adoptie in 90 procent van de gevallen om gezinnen waar al eigen kinderen waren. 'Waar vier kinderen kunnen eten kan ook een vijfde eten, en als de nood in Korea zo hoog is willen wij best helpen', was toen de redenering van adoptie ouders'', zegt Wereldkinderen-directeur Albert de Haan.

Dat is verschoven. Tegenwoordig bestaat 90 procent van de adoptieouders in spe uit stellen die zelf geen kinderen kunnen krijgen en die vaak al een lange weg hebben afgelegd door de medische instituties. De Haan: ,,Tien jaar geleden had je meer mensen die 'bewust geen kinderen' hadden. Wie ze niet kon krijgen legde zich daar bij neer. Tegenwoordig blijft, door de medische techniek, de hoop op kinderen veel langer levend. Mensen raken daardoor zo gefocust op 'kinderen hebben' dat een bestaan zonder kinderen niet acceptabel is. Ze zijn zo teleurgesteld dat ze willen adopteren.''

Maar die categorie adoptieouders is veel kieskeuriger. Ze hebben liefst een baby, liefst een meisje en liefst geen kind waarmee ook maar iets mis is. Gevolg: van de duizend kinderen die in 1999 werden geadopteerd, waren er 653 jonger dan twee jaar. Dertig jaar geleden, zegt De Haan, werden er ,,veel en veel meer oudere kinderen geadopteerd. Tegenwoordig wachten ouders liever drie jaar op een baby van één, dan dat ze één jaar wachten op een kind van drie''.

Op zich zou dat ook een gunstig effect kunnen hebben - als je althans aanneemt dat een kind voorspoediger opgroeit naarmate het gewenster is. Is er niet een boekenplank te vullen met boeken van teleurgestelde adoptie-ouders, die hun handen vol hadden aan onbegrijpelijk lastige, onhandelbare adoptiekinderen?

De Haan: ,,Er zijn heel wat adopties misgelopen, vooral in het verleden. Dat is verbeterd, maar dat komt niet doordat het kind tegenwoordig beter aansluit op de wensen van de ouders. Het komt doordat er tegenwoordig overal meer kennis over adoptiekinderen voorradig is. Van het consultatiebureau tot de jeugdhulpverlening, overal hebben ze tegenwoordig meer verstand van adoptiekinderen. Ouders krijgen nu ook meer gegevens mee uit het land van herkomst - een rapport van een plaatselijke psycholoog, bijvoorbeeld.''

Vrijdagavond vertoont de NCRV-televisie (in het programma ,,Hoera, een kind!!'') niettemin een verhaal van een adoptie die juist verschrikkelijk mis ging. Een Nederlands paar krijgt uit een Pools kindertehuis het jongetje mee dat hen, van de vijf kinderen die ze te zien kregen, juist het minst aantrekkelijk leek (,,'Die niet', dacht ik'', vertellen de ouders - ,,maar dat mag je niet denken''). Pas in Nederland ontdekken ze dat de jongen een hersenbeschadiging heeft, waardoor hij onverklaarbare driftbuien heeft en thuis niet te handhaven valt. Moet het adoptieouders in spe verweten worden als ze zo'n kind liever niet adopteren?

,,Wij werken om die reden helemaal niet meer met Polen'', zegt De Haan, ,,want dat soort verhalen komt daar veel te veel voor. Maar het gaat ons niet om die extreme gevallen. We willen de ontwikkeling stoppen dat een kind met een hazenlip, wat een prima te verhelpen kwaal is, 'niet aantrekkelijk genoeg' gevonden wordt, en dat alleen het ideale kind in trek is. Adoptie moet niet het karakter krijgen van handel. Je moet zorgen dat ook oudere kinderen een kans krijgen. Adoptie moet een middel zijn om kinderen een kans te geven. Dat moet weer worden rechtgezet.''

Zijn de zes adoptie-organisaties in Nederland (behalve Wereldkinderen ook de stichtingen Afrika, Flash, Hogar, Meiling en Kind en toekomst) er niet zelf mede schuldig aan dat de noten die aanstaande ouders op hun zang hebben, te veel gewicht hebben? De Haan: ,,We zijn een radertje in een keten. Wie een kind wil adopteren, geeft zich eerst op bij het ministerie van justitie. Daarna moeten ouders een verplichte cursus volgen. Dan doen de raden voor de kinderbescherming een gezinsonderzoek. Dan volgt een 'beginseltoestemming'. Pas daarna komen ze bij een van de zes organisaties, waar een maatschappelijk werker een intakegesprek voert. Ik heb de indruk dat alles wat aan ons vooraf gaat, te zeer informeert 'wat wilt u?', en te weinig vraagt 'wat heb je het kind te bieden?'.''

De Haan zou het al een hele verbetering vinden wanneer van adoptie - ouders een financiële bijdrage werd gevergd om ook 'de achterblijvers' te steunen, zodat die in elk geval niet totaal kansloos achterblijven. ,,Adoptie kost bij ons een dikke 16 000 gulden. Waarom zou je daar eigenlijk niet 17 000 gulden van maken, en die duizend gulden bestemmen voor de kinderen die niemand wil?''

'