Geadopteerden ontevreden over onderzoek: ‘Commissie lijkt waarheid te verdraaien’

Geadopteerden ontevreden over onderzoek: ‘Commissie lijkt waarheid te verdraaien’

Posted 31/07/2020

Bron: Algemeen Dagblad

Het onderzoek naar de rol van de Nederlandse staat bij illegale adopties ligt onder vuur. Geadopteerden en deskundigen hebben geen vertrouwen in de onafhankelijkheid van de commissie en de zoektocht naar de waarheid. Verslagen kloppen niet, vragen over de overheid blijven uit en een tevredenheidsenquête wekt wrevel.

Tonny van der Mee en Gea Mollema 31-07-20

Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) stelde eind 2018 de commissie Onderzoek Interlandelijke Adoptie in. Die moet de rol van de Nederlandse overheid bij illegale adopties uit Brazilië, Sri Lanka, Bangladesh, Colombia en Indonesië (1968-1998) bekijken.

Aanleiding voor het onderzoek zijn documenten die Patrick Noordoven via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) boven tafel kreeg. Patrick, oprichter van de NGO Brazil Baby Affair, werd begin jaren 80 met tientallen andere kinderen illegaal uit Brazilië gehaald. De documenten bevatten volgens minister Dekker ‘concrete aanwijzingen’ voor ‘actieve betrokkenheid’ van Nederlandse diplomaten en ambtenaren.

Patrick Noordoven is illegaal geadopteerd door zijn ouders uit Brazilië.

Patrick Noordoven is illegaal geadopteerd door zijn ouders uit Brazilië. © Evert-Jan Daniels

In de vijf te onderzoeken landen zijn veel baby’s met vervalste geboortepapieren ‘geadopteerd’. Dat gebeurde vaak zonder medeweten en toestemming van biologische ouders. De Nederlandse overheid werkte daar soms aan mee of verzuimde toezicht te houden en in te grijpen. Dat bemoeilijkt de zoektocht naar biologische ouders.

Onafhankelijkheid

Belangenorganisaties van geadopteerden en deskundigen hebben twijfels over de insteek van het onderzoek en de onafhankelijkheid van de commissie, die bestaat uit Tjibbe Joustra, Bert-Jan Houtzagers en Beatrice de Graaf.

Joustra had in zijn vorige functies als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTB) nauwe banden met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Houtzagers verdedigde als landsadvocaat twintig jaar lang de Nederlandse staat in grote rechtszaken. ,,Men dekt altijd het ministerie waarvoor men gewerkt heeft’’, zegt René Hoksbergen, emeritus hoogleraar adoptie.

Diverse organisaties hebben tevergeefs bezwaar gemaakt tegen hun benoeming en de schijn van belangenverstrengeling en partijdigheid. Ze vrezen dat geadopteerden niet vrijuit durven spreken, omdat sommigen bezig zijn met rechtszaken tegen de staat. ,,Ik hoop dat de keuze van de commissieleden geen mensen afschrikt die belastende verklaringen hebben over de staat’’, zegt Patrick Noordoven.

Zeer gekleurd

Volgens Ina Hut, oud-directeur van Wereldkinderen, is de rol van de overheid bij adopties al jaren ‘zeer gekleurd’. Zij nam in 2009 ontslag bij de bemiddelingsorganisatie nadat de overheid haar onderzoek naar dubieuze adopties uit China tegenhield.

Hut kreeg de keus: stoppen met haar onderzoek of intrekken van de vergunning van Wereldkinderen. ,,Dan is het helemaal vreemd dat een voormalige landsadvocaat, die jarenlang de overheid verdedigde, zitting heeft in deze commissie. Het is als een slager die zijn eigen vlees keurt.’’

Transparant?

Er is geen externe begeleidingscommissie of tussenrapportage, iets waar de Tweede Kamer wel om gevraagd heeft. ,,Hoe transparant en zuiver is dit onderzoek?’’ zegt Chamila Seppenwoolde van United Adoptees International.

,,We zijn bang dat zaken onder het tapijt geveegd worden. Op basis van de feiten en bewijzen kan de staat niet zeggen dat er niks gebeurd is. Ik denk dat ze inzetten op damage-control en de verantwoordelijkheid afschuiven op de landen van herkomst.’’

Een enquête die het CBS in opdracht van de commissie steeksproefsgewijs uitzette, versterkt het wantrouwen. De vragen gaan vooral over het welzijn van geadopteerden: hoe tevreden zijn ze in Nederland, hebben ze goed contact met hun adoptieouders?

,,Hoe gelukkig je bent, heeft niks te maken met een onderzoek naar de rol van de staat bij illegale adopties’’, zegt Marcia Engel (Plan Angel), die met vervalste geboortepapieren uit Colombia geadopteerd is. ,,Ik ben een zeer gelukkig mens, maar ik ben geen gelukkig mens als ik hoor hoe mijn adoptie tot stand is gekomen. Het recht op identiteit is ons ontnomen.’’

Bovendien zijn slechts vier geadopteerden door de commissie zelf gehoord. Enkele sleutelfiguren, zoals Patrick Noordoven, zijn niet door de commissie zelf gehoord, maar alleen door twee vooronderzoekers. Sommige gespreksverslagen zijn op essentiële punten ‘volstrekt onjuist’ of ‘genuanceerd’ op papier gezet, zeggen betrokkenen.

Patrick: ,,In mijn conceptverslag stond dat ik vertrouwen heb in de commissie, terwijl ik mondeling en schriftelijk het tegendeel verklaard heb. De commissie lijkt de waarheid te verdraaien.’’

Geadopteerden die wél door de commissie zelf zijn gehoord, zeggen dat met geen woord gesproken is over de rol van de overheid. Mededelingen dat er ook geadopteerden zijn die geen behoefte hebben te zoeken naar hun biologische ouders en dat er ook mooie dingen zijn voortgekomen uit adopties, wijzen op vooringenomenheid.

Irritaties

Dat ervaren Kana Verheul (stichting Shapla) en Dewi Deijl (stichting My Roots). Zij zaten vorige week in een gezamenlijke hoorzitting met drie andere betrokkenen. De aanwezigheid van een adoptiemoeder zorgde voor irritaties in de discussie.

Verheul, die de afgelopen jaren ontdekte dat haar geboortepapieren uit Bangladesh vervalst zijn, ziet dat het traditionele sentiment – adoptie is iets goeds – een rol speelt. ,,Ik ben bang dat de uitkomsten van de enquête niet in het juiste perspectief worden geplaatst’’, zegt Verheul. ,,Als je me drie jaar geleden had gevraagd of adoptie iets moois was, had ik ook volmondig ja gezegd. Je bent niet bezig met je achtergrond als je veronderstelt dat je papieren allemaal kloppen.’’

Dewi Deijle (links) samen met Yanien Veenendaal. Zij spannen met hun stichting Mijn Roots een rechtszaak aan tegen de Nederlandse staat.

Volgens Verheul moet het onderzoek zich richten op de fouten in het systeem. De geldprikkel werkt kinderhandel in de hand. ,,Sinds 1970 zijn signalen van misstanden in de doofpot gestopt. Natuurlijk komt er ook iets moois voort uit adoptie en hadden ouders goede intenties. Maar dat wordt nu gebruikt om de rol van de overheid te vergoelijken en het gaat voorbij aan ons recht op identiteit.’’

Hoogleraar Hoksbergen vindt het onderzoek ‘overbodig, zinloos en te beperkt’. ,, We weten alles al. Het is beter om het geld te besteden aan de slachtoffers, door hen te helpen bij het zoeken naar hun biologische ouders.’’

Het is beter om het geld te besteden aan slachtof­fers, bij het zoeken naar biologi­sche ouders.René Hoksbergen, Emeritus hoogleraar adoptie

Geadopteerden vragen zich af waarom het onderzoek nodig is als in overheidsdocumenten en in verschillende rechtszaken al zoveel bewijs is voor betrokkenheid en nalatigheid van de Nederlandse overheid bij adoptiemisstanden. Ze twijfelen of de commissie zich wel genoeg inspant om belastende verklaringen over de overheid te verkrijgen.

Strafrechtelijk onderzoek

In de Brazil Baby Affair heeft strafrechtelijk onderzoek plaatsgevonden en heeft een Nederlandse juriste verklaard dat zij als vertaalster meegewerkt heeft aan de illegale praktijken op verzoek van de Nederlandse ambassade en consulaten in Brazilië. Daar is nooit onderzoek naar gedaan. De adoptieouders gingen vrijuit.

Het paspoort dat gebruikt is voor de illegale adoptie van Patrick Noordoven.

Het paspoort dat gebruikt is voor de illegale adoptie van Patrick Noordoven. © RV

,,De overheid – en dus ook de minister – weet al heel lang dat er duidelijke aanwijzingen zijn dat strafbare feiten zijn gepleegd waarbij Nederlandse ambtenaren betrokken waren’’, zegt Patrick Noordoven.

Minister Dekker beloofde hem in een persoonlijk gesprek opgevraagde documenten vrij te geven waaruit de betrokkenheid van ambtenaren zou blijken. Ook zou hij in zijn zaak een vaste contactpersoon krijgen. Dat is beide tot op heden niet gebeurd.

Patrick vindt dat alle illegaal geadopteerden een vragenlijst zouden moeten krijgen en de betrokken adoptieouders die deze baby’s valselijk als hun eigen kind opgaven door de commissie moeten worden gehoord. ,,Dan wordt de rol van de overheid pas echt duidelijk en kunnen we van het verleden leren, zodat dit soort misstanden nooit meer gebeuren. Geadopteerden hebben recht op waarheidsvinding.’’

Onlangs bood minister Dekker excuses aan voor fouten bij het onderzoek naar gedwongen adopties in Nederland (1956-1984).

Ministerie: ‘Het zijn aanwijzingen, geen concreet bewijs’

Minister Sander Dekker zegt dat de samenstelling van de commissie de verantwoordelijkheid is van voorzitter Tjibbe Joustra. Ook de opzet, onderzoeksmethode en selectie van mensen die gehoord worden bepaalt de commissie zelf.

Informatie over de actieve betrokkenheid van overheidspersoneel neemt Dekker ‘zeer serieus’. ,,Omdat het aanwijzingen zijn en geen concreet bewijs, is er onderzoek nodig om te bekijken in hoeverre dit ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden’’, zegt zijn woordvoerster.

De commissie geeft lopende het onderzoek geen commentaar op de kritiek. De enquête is uitgezet om een zo volledig mogelijk beeld te kunnen geven van de tevredenheid en behoeften van geadopteerden. Het archiefonderzoek heeft door de coronacrisis vertraging opgelopen, waardoor het eindrapport pas in februari 2021 verschijnt.

Het is niet de eerste keer dat een lopend onderzoek in opdracht van de overheid kritiek krijgt. Onlangs bood minister Dekker excuses aan voor fouten bij het onderzoek naar gedwongen adopties in Nederland (1956-1984).

In de gespreksverslagen zijn fouten gemaakt en de privacy was niet op orde. Bovendien voerden afstandsmoeders gesprekken met medewerkers van FIOM, centrum voor afstammingsvragen, dat juist betrokken was bij deze praktijken.

.