Adoptiekinderen uit Bangladesh: afgestaan of gestolen?

Adoptiekinderen uit Bangladesh: afgestaan of gestolen?

HOME

Sigrid Deters– 12:07, 6 juni 2017

Mujibor de Graaf werd in 1978 geadopteerd uit Bangladesh. Later bleek dat zijn moeder tot haar dood op hem heeft gewacht. © RV

Tientallen kinderen uit Bangladesh lijken onder valse voorwendselen bij hun ouders te zijn weggehaald en ter adoptie aangeboden aan wensouders. Nu zijn ze op zoek naar de waarheid achter hun afkomst.

In de jaren zeventig kreeg de Britse arts Jack Preger al sterke signalen dat Bengaalse kinderen ter adoptie werden aangeboden achter de rug van hun ouders om. Volgens Preger was er sprake van kinderhandel, waarbij medewerkers van Nederlandse organisaties waren betrokken. Nu zijn de adoptiekinderen bezig om te achterhalen wat er destijds is gebeurd, en wie hun ouders zijn. "Dat geeft mij de hoop dat het onrecht dat de allerarmsten van de samenleving wordt aangedaan gekeerd kan worden", zegt Preger.

De ontmoeting met Jack Preger vindt plaats in hartje Londen, waar hij tijdelijk logeert bij een goede vriendin. De 86-jarige komt broos over: dun grijs haar, steunend op een stok en een beetje doof. Maar de ferme handdruk bewijst dat deze man nog lang niet aan het eind van zijn krachten is. Hij werkt zelfs nog dagelijks in de door hem opgerichte kliniek voor armen in Calcutta, India. "Ik ben even over voor een oogoperatie en familiebezoek," vertelt Preger. "Daarna moet ik weer terug naar huis, aan het werk."

Preger werd geboren in Manchester, maar werkt al sinds 1972 in Zuid-Azië. De eerste jaren was hij ontwikkelingswerker en arts in Bangladesh. Sinds 1979 is hij gevestigd in Calcutta, waar hij de ontwikkelingsorganisatie Calcutta Rescue heeft opgericht.

Bij dit gesprek zit ook de Nederlander Mujibor de Graaf, zelf in 1978 geadopteerd uit Bangladesh. Al twintig jaar komt hij geregeld in Bangladesh om familie te zoeken en voor zaken. Hij herinnert zich dat zijn moeder hem naar het tehuis bracht om aan te sterken. Ze zou hem af en toe komen opzoeken. Maar vrij snel daarna zat hij op een vliegtuig naar Nederland. In zijn adoptiepapieren staat dat hij een wees is. Vorige maand vond hij zijn zus terug. Zijn moeder heeft nooit geweten dat Mujibor geadopteerd zou worden en heeft tot haar dood in 2014 naar hem gezocht.

Mujibor wil nu samen met andere Bengaalse geadopteerden een DNA-bank voor geadopteerden oprichten. Hij hoopt dat Preger hen kan helpen in de zoektocht naar de waarheid achter hun adopties. De arts overhandigt hem meteen een flink pak vergeeld papier. Het zijn alle documenten die hij nog heeft uit de tijd waarin de mogelijke misstanden plaatsvonden. "Ik kan het niet meer lezen", zegt hij. "Neem het mee naar Holland, kijk maar wat je ermee kunt."

Tekst loopt door onder afbeelding.

© RV

Wanneer hoorde u voor het eerst over mogelijke kinderhandel in Bangladesh voor adoptiedoeleinden?

"Dat was al in 1975, ik werkte bij de kliniek van Terre des Hommes Nederland in Dhaka. Een van de stafleden begon erover. Volgens hem verzamelden collega's van Terre des Hommes kinderen in de vluchtelingenkampen. Ze huurden vrouwen in om in de rechtbank te verklaren dat het hun kind was en dat ze het afstonden voor adoptie. Die vrouwen waren dus niet de moeders.

"Ik heb er toen niets mee gedaan, want er was al zoveel gaande. Duizenden mensen hadden medische hulp nodig. Het was de tijd dat Bangladesh net onafhankelijk was van Pakistan. Veel mensen waren toen ontheemd en de vluchtelingenkampen zaten nog altijd overvol. Er heerste TBC en pokken. Mensen leden honger. Ik kon het niet bolwerken om ook nog die vermeende handel in kinderen te gaan uitzoeken."

Wanneer heeft u wel actie ondernomen?

"Twee jaar later had ik mijn eigen kliniek in de hoofdstad Dhaka. Ik stond met een Belgische verpleegkundige op de veranda toen enkele vrouwen op straat schreeuwden en krijsten dat ze hun kind kwijt waren. Ze rolden letterlijk door het stof om mijn aandacht te trekken.

" Ze dachten waarschijnlijk dat ik meer moest weten, omdat ik voor Terre des Hommes Nederland had gewerkt. De verpleegkundige draaide zich om naar mij en vroeg: "Dokter Preger, wat gaat u nu hieraan doen?" Zij had gelijk, ik kon niet langer toekijken. Deze ouders leven op het laagste niveau van de samenleving. Zij hebben al zoveel te lijden: discriminatie, gedwongen evacuaties.

"Samen met enkele Bengaalse medewerkers heb ik toen de gezinnen in het vluchtelingenkamp Tongi bezocht. Zij interviewden de ouders, ik zat er bij. De ouders vertelden dat de directeur van Terre des Hommes Nederland in Bangladesh en 3 andere stafleden hen overhaalden om hun kinderen te brengen naar een tehuis.

Dat tehuis was van NICWO, denkt Preger, de Engelse afkorting voor het Nederlandse Bureau Interlandelijke Adoptie. "De kinderen zouden daar kunnen aansterken en onderwijs krijgen. Later zou het kind weer terugkomen. De ouders wisten niet dat hun kinderen ter adoptie werden aangeboden aan buitenlanders. Toen ze terugkwamen bij het tehuis, waren hun kinderen verdwenen.

Sommige ouders hebben officieel aangifte gedaan via een Bengaalse advocaat. Ik verzamelde de namen van de families en van de verloren kinderen. In totaal had ik 25 namen van ouders, later hebben collega's de lijst met nog 14 namen aangevuld."

Weet u zeker dat de ouders de waarheid vertellen?

"Als er ergens hongersnood is, of ernstige onrust, zoals op dat moment in die kampen, dan is de situatie voor sommige gezinnen zo uitzichtloos dat ze inderdaad één of meerdere kinderen opgeven, zodat de rest in leven blijft. Het is heel makkelijk om deze mensen te verleiden met geld. Ik heb daar geen bewijs van, maar ik sluit niet uit dat dat ook is gebeurd. Maar de ouders die ik heb ontmoet, waren oprecht in hun verdriet en leden onder het onrecht dat hen was aangedaan: zij waren hun kinderen kwijt."

Wat deed u met deze informatie?

"Ik rapporteerde mijn bevindingen aan het Bengaalse ministerie van Sociale Zaken, maar dat bleek niet handig te zijn. Ik kwam erachter dat een ambtenaar op Sociale Zaken de paspoorten en de valse papieren voor de adoptiekinderen in orde maakte. Diezelfde man was ook in charge op de visumafdeling. Zo kon hij me pakken.

"Duizend dollar moest ik opeens betalen voor verlenging van mijn verblijfsvergunning. Ik besloot er niet op in te gaan en rapporteerde deze poging tot chantage bij het Bengaalse Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat was natuurlijk dom van mij. In februari 1979 werd ik het land uitgezet en confisqueerde de overheid mijn kliniek en twee zorgboerderijen die ik had opgezet voor ondervoede kinderen en hun moeders.

"Na mijn uitzetting heb ik in Londen contact gezocht met de Nederlandse ambassade. Ik wilde achterhalen waar de kinderen waren gebleven. En ik heb een brief geschreven naar de KLM, omdat ik wist dat zij de kinderen naar Nederland hadden vervoerd. Bij beiden kreeg ik nul op het rekest."

Tekst loopt door onder afbeelding.

De Britse arts Jack Preger (86) kreeg in de jaren zeventig al sterke signalen dat Bengaalse kinderen achter de rug van hun ouders om ter adoptie werden aangeboden. © sigrid deters

In Pregers documenten zit een reactie van de KLM, die stelt de herkomst van goederen en personen niet na te trekken, tenzij er een gerechtelijk bevel is. En in het Nederlandse Nationaal Archief bevindt zich een brief uit 1981 van het Nederlandse Ministerie van Justitie, dat aangeeft aan de hand van Pregers lijst de kinderen niet te kunnen achterhalen. 'Alleen met volledige gegevens, achternaam, voornaam, datum en plaats van geboorte en nationaliteit, kunnen de Nederlandse autoriteiten onderzoeken of deze kinderen daadwerkelijk naar het land zijn gekomen.'

Preger vindt het belachelijke argumenten om niets te doen: "De Nederlandse autoriteiten wilden de zaak simpelweg niet verder onderzoeken."

Heeft u destijds iets bereikt, vindt u?

"Ik had toen het gevoel dat ik nergens kwam. Ik raakte alles kwijt, en mijn pogingen om de kinderen te traceren faalden. De ouders zagen hun kinderen in ieder geval niet meer terug. Voor mij persoonlijk was het een grote ramp.

"Toch veranderde er na mijn vertrek uit het land wel het een en ander. Een artikel in een Bengaalse krant bereikte het parlement, en toen is de ambtenaar die de illegale adopties op papier regelde uit zijn functie ontheven. De directeur van Terre des Hommes Nederland in Bangladesh heeft in 1982 even vastgezeten vanwege kinderhandel. Interlandelijke adoptie vanuit Bangladesh is stopgezet, en op kinderhandel kwam de doodstraf. Voor dat laatste hebben ze mij niet geconsulteerd. Ik ben tegen de doodstraf."

Tekst loopt door onder afbeelding.

Mujibor de Graaf, zelf in 1978 geadopteerd uit Bangladesh, bekijkt originele documenten van de Britse arts Jack Preger over adopties uit de jaren zeventig. © RV

Wat zou er volgens u nu moeten gebeuren?

"Het is belangrijk dat de geadopteerden zelf op zoek gaan naar familieleden en de geschiedenis van hun adopties proberen te ontrafelen." Preger richt zich tot Mujibor: "Het is voor mij zeer onwerkelijk dat jij hier nu voor me zit. In mijn sector zie je veel misbruik op verschillende terreinen, waarbij de mensen aan de onderkant van de samenleving steeds het onderspit delven.

"Ik probeer het lijden van deze mensen te verlichten, maar ik besef dat ik met mijn werk als arts in de kern niets kan oplossen. Met deze illegale adopties is het anders. Jullie onderzoeken nu wat er is gebeurd, sommigen zullen familieleden vinden. Jullie gezamenlijke inspanningen om de biologische ouders op te sporen geeft mij hoop voor de toekomst."

Wat verwijt u Nederland?

"De Nederlandse instanties hebben naar mijn weten nooit iets gedaan om serieus te onderzoeken wat er gaande was in Bangladesh. Ze werkten op een bepaalde manier mee aan deze kinderhandel, door de vervalste documenten waarmee de kinderen naar Nederland werden gehaald te accepteren. Welk onderzoek in Nederland ook is gedaan, het heeft niet het effect gehad dat het zou moeten hebben. Hoeveel verkeerde adoptieprocedures in Bangladesh zijn door de Nederlandse instanties ontdekt? Ik denk geen een."

In 2009 heeft Preger zijn namenlijst nogmaals gestuurd naar Wereldkinderen. Ook toen is er voor zover bekend niets mee gedaan. De Bengaalse adoptievereniging Shapla heeft dit jaar wél al 18 families opgespoord.

"Misschien dat ze destijds de Nederlandse gezinssituaties niet wilden ontwrichten, maar als ze toen hun best hadden gedaan, zouden de geadopteerden nu makkelijker de weg terug naar hun familie kunnen vinden. Dat is zo belangrijk. Diep in je draag je je land en je cultuur mee. En de ouders dragen nog altijd de pijn van hun verloren kind."

Reacties

Het Ministerie van veiligheid en justitie gaat niet in op 'individuele casuïstiek'. Adopties zijn volgens het ministerie nu anders geregeld. Als stelselverantwoordelijke kan het ministerie bij ernstige signalen in het land van herkomst een onderzoek instellen en zonodig de adopties stoppen. Of het ministerie destijds steken heeft laten vallen wil de woordvoerder beamen, noch ontkrachten.

Wereldkinderen laat op zijn website weten dat... 'de contactpersoon van Wereldkinderen destijds heeft vastgezeten op verdenking van kinderhandel van mei tot oktober 1982 (...) Hij is daarna volledig vrijgesproken en zijn naam is gezuiverd. Naar de maatstaven van deze tijd is er weinig informatie over de achtergrond van de kinderen. Dit betekent niet dat kinderen onterecht geadopteerd zouden zijn.'

Terre des Hommes Nederland was vanaf de jaren zeventig tot 2010 in de wijk Tongi in de Bengaalse hoofdstad Dhaka actief om het leven van kinderen daar structureel te verbeteren en niet om adopties te faciliteren: "Dat deed het BIA."

"Wij vinden het verschrikkelijk als enkele medewerkers in die tijd een rol zouden hebben gespeeld bij vermoedelijk illegale adopties van kinderen uit Tongi", staat in een schriftelijke reactie.

Terre des Hommes gaat nieuw onderzoek instellen naar de gebeurtenissen in die tijd. "Wij hopen zo details op tafel te brengen die de geadopteerden verder helpen in hun zoektocht naar familie. Juist dit soort misstanden zijn voor Terre des Hommes Nederland een belangrijke reden om te pleiten voor een stop op interlandelijke adoptie."

Trouw.nl is vernieuwd. Vanaf nu is onbeperkte toegang tot Trouw.nl alleen voor (proef)abonnees.

.