De kinderen die Nederland niet wilde helpen

The children that the Netherlands did not want to help

In the book "Forgotten by the Fatherland" Wilma van der Maten speaks with Indian women, who came to the Netherlands as orphans during the colonial period. "After independence, the Dutch state suddenly no longer felt responsible for the orphans she had removed from the kampung!"

the Dutch Indies administration was quite racist during the colonial period, according to the book "Forgotten by the Fatherland" that our correspondent Wilma van der Maten wrote. She spoke with orphans from then, now very old, who were then taken away from their brown mothers and ended up in a Dutch "asylum". White Dutchmen were not allowed to marry indigenous women. Indonesia celebrates 70 years of independence on Monday. The orphans from back then still feel abandoned by the Netherlands. The Netherlands left them alone after 1945.

“When I didn't ask for it, the Dutch government was on my doorstep to take me away from my mother. The social service has done this twice. Now that I am old and in need of help, they don't give home. Where did they go? ”, Jane Hardy (79) wonders. After her father, a sailor, drowned during the Battle of the Java Sea on 27 February 1942, this government service removed the "illegitimate children" from her mother in the kampung, the hamlet. The government refused to provide her mother, a native woman, with benefits. The rejection stated that she was not officially married to a Dutchman. "He lived in the Dutch East Indies, didn't he," says Jane. Her father drowned during one of the greatest naval battles in colonial history. Was the Netherlands not responsible for his death?

The children ended up in separate orphanages separately from each other. Jane was then still a toddler. The colonial administration considered her Javanese mother without a Dutch man by her side suitable for taking care of her children. Most "native" women could not read or write. There was a danger that the brown mothers would teach the little Indo-Europeans too much of her own Indian traditions. They knew nothing about Dutch culture. Her children spoke local dialects and felt happy for a long time in the slums where these women lived. That was a dangerous development and a threat to the colonial state. “Life in the kampung did not benefit the loyalty of the children to the Dutch authority. That was soon to come to an end ”, governor-general Marshal Herman Daendels reasoned at the time. In the orphanage they received a strict, nationalistic upbringing and vocational training. It was in the best interests of the child, according to the colonial government.

Hybrid

Aunt Elly, as Elly de Beus (80) introduces herself, met Jane in the same orphanage. She was brought here by the doctor after her father's death. Her mother had died before. Her family refused to take care of this "bastard". “My father was a highly educated Dutch lawyer from a noble family in Surabaya. He fell in love with my mother against the will of his parents. She was a daughter of a simple local Chinese. As a Dutchman, he was not allowed to marry an indigenous woman. "

Auntie Elly shows a picture of her mother. A beautiful young woman who looks more like a Dutch than a Chinese. “I was too young. I didn't understand anything. Women like my mother had hardly any rights and were a sort of concubine. The Dutch snobs were behind this odious law. They are opposed to a marriage between a Dutch man and an Indian woman, because they felt too good to have to sit at the dinner table with Javanese women, ”she says, furiously.

I heard my aunt say that they didn't want anything to do with the Chinese. I never forgave her for that

Her father ignored the wishes of his parents. “He was so in love with my mother. My father was an enormous sweetheart of a man. I remember my mother once sitting at the table with red-eyed eyes when he came home. He took her in his arms and told her not to care about his family. He loved her! ”Elly's father officially recognized his daughter and later his son. Under his name he has registered his children at the civil registry. After his death, his brothers and sisters refused to care for the two children he left behind. “I heard my aunt say that they didn't want anything to do with the Chinese. I never forgave her for that. Later the family moved from Surabaya to the Netherlands. She sometimes went to visit my brother in Holland. I have always avoided any contact with these people, "she says bitterly.

Sister Betteke

Aunt Elly knows Sister Betteke from her orphanage time. A blonde nurse scouring the poor kampungs in Batavia on her bicycle in search of white children. When she saw a toddler, she put the whining child on her luggage rack and drove it unmoved to the orphanage. The mothers, often in total panic, did not even know where their children had gone. Elly remembers how the little ones were crying in the orphanage during the first night. They screamed and begged for their mothers.

There was a fear that neglected, criminal young people might revolt against colonial rule

Sister Betteke carried out her mission on behalf of the colonial administration. There were also quite a few "bastards" in the Dutch East Indies during this period. Children who were conceived by a Dutch father, but were often abandoned by him before they were born. The father was already back in the Netherlands or had found another sweetheart. His minor descendants roamed lonely. In most cases they were severely malnourished. They too were taken off the street and went to "government institutions". There was a fear that neglected, criminal young people might revolt against colonial rule.

Bonus for every toddler

In 1906 the re-education of these children in the Dutch East Indies was even regulated by law. Christian orphanages were asked to take care of them. For each child, there was a nice compensation from the state. Perhaps Sister Betteke received a bonus for every toddler she brought in on her luggage rack.

Jane was taken away from her mother by social services. But when the Japanese invaded Indonesia in 1942, the director of the orphanage sent the "orphan" back home just as easily. Jane tells about the day when two "high gentlemen" entered her class. Those who still knew where the mother lived could go home. Jane is 9 when she is alone in the tram on her way to the kampung.

She was delighted to see her sisters again. But her mother had no money to fill the empty stomachs of her children. As the oldest daughter, Jane felt responsible for looking after her family. The family lived on the scraps of food that Jane grabbed from a garbage dump every day. She's still ashamed to have to tell that story. With her bare hands she looked for food every day. But how else would they have survived the war? The kampung was behind the Cipinang prison. There she waited every day with her basket for the food scraps that were dumped on the garbage dumps. Jane starts crying uncontrollably as she recalls that daily, inhumane search.

Bitter tears

Then one day her younger sister becomes seriously ill. Eventually she dies from the effects of malnutrition. “I have always blamed myself for Maudie's death. She must have died because of all that dirty food from the garbage dump. ”She cries bitter tears. She still misses her little sister. “Then two men came with a very small box. My sister was only four. They asked if she had already been washed. I did that. I put on her dress that my mother had made from the pieces of prison that I had found in the garbage. She was very peaceful and beautiful in her blue dress. ”Later a brother also died.

If, after the Japanese capitulation, the Netherlands partially restores authority in the colony, the Social Services again visits the kampung where Jane lives. “I remember it very well. I was thirteen years old. I was gathering wood when a blonde lady asked me to go with her. I did not want to. I told her that I loved my mother so much. ”Jane wants to stay with her mother, but that is not allowed.

Once grown up, most orphans ended up in the army or the Navy. The girls went to work in nursing, in housekeeping or became a teacher. They were all too grateful to the Dutch state. Because what would not have happened if they had stayed with their illiterate mother in the poor kampung?

Increasing tensions

jakarta_006

Oldest sister Jane Hardy (79)

But when President Sukarno deported the last Dutchmen in 1957 because of the rising tensions around the last Dutch colony of New Guinea, there was no longer a civil servant concerned about the Dutch orphan or the blond kampung child. They tried to get carers in the orphanages with the group of returnees to the Netherlands. In vain. An official committee advised the Dutch government to be cautious as early as 1952 and to leave as many Dutch Indians as possible in Indonesia. They would hardly be able to integrate in "our" country.

The document at the time states: "Children of Indian Dutch are from a tropical country with an inherently low work rate associated with it, specific Eastern traits and behaviors. The chance that they would fall to the lower layers of Dutch society is too big, "was the conclusion. Only in a few cases was an exception made. If the child had blonde hair or a completely white appearance, it was welcome. According to the committee, these children would never assimilate into Indonesian society. It is not known how many orphans were eventually admitted to Holland. But there probably weren't many, Elly de Beus concludes.

The chance that children of Dutch Indians would fall to the lowest levels of Dutch society is too great

Tweet this

Seventy years after that, Indian Dutch people are still terribly angry about the breed policy. First you take these children away from their mothers like a thief in the night and then you leave them to their own devices. “There were men who had to leave alone after 1945. The Indian women with the children did not receive permission and were left alone. Father thought he was going temporarily, "said Ruud Sellier, founder of the Help the Indians in Indonesia foundation, one of the greatest champions of this group of people. Last May he died unexpectedly.

Heartbreaking letters

"After independence, the Dutch state suddenly no longer felt responsible for the orphans that it had removed itself from the kampung!" “There were orphanages that were full of children left behind because they had no identity papers. No wonder. The children were stolen! That is outrageous. Dutch soldiers came here as conscripts, were dating a native woman. But they were not allowed to marry. The children who were born from these relationships and ended up in orphanages, wrote heartbreaking letters to the Dutch government asking if they could come. They were ignored. They have been left to their own devices. What happened here is so inhumane. Mothers and children really thought they could go to the Netherlands. Some still think that now in their old age. "

There were orphanages that were full of children left behind because they had no identity papers. No wonder. The children were stolen!

After staying at the orphanage, some children grew up angry and frustrated. They thought their parents had abandoned them. Often years later, when the mother or father was no longer there, they only found out the truth. Children who found their mother in Indonesia or their father in the Netherlands found it difficult to restore contact. The gap was no longer so easy to bridge. Mothers and fathers were remarried. Children were born from these relationships. Not in all cases did the new family know about the existence of "the orphan child". Parents refused, sometimes out of shame, to even acknowledge the child.

High price

Most orphans back then are now very old. Several realize that without "the asylum" they would never have had a good education. The price they paid for this was very high. Most children never got over the loss of their parents. They carry the sorrow with them all their lives. "The Netherlands should acknowledge that mistake," says Ruud Sellier. They are entitled to reparation. No one in the world is allowed to pick up a child from the parents without permission, even if the mother is poor and uneducated, and put them in an asylum.

I have experienced such intense sorrow in my existence

On the wall of her two-room apartment in East Jakarta is a family photo of Jane Hardy (79). She is somewhat awkward and lost between her two brothers and two sisters. Everyone has a serious face. Nobody is smiling. Her elderly Javanese mother also looks sternly into the lens from the side. The photo was taken a few years ago during a family reunion. Her mother has since died. Just like her brothers. A sister is still alive. Then she breaks. "I have had such intense sorrow in my life," she whispers.

Dutch:

De kinderen die Nederland niet wilde helpen

In het boek ‘Vergeten door het Vaderland’ spreekt Wilma van der Maten met Indische vrouwen, die tijdens de koloniale periode als wees naar Nederland kwamen. “Na de onafhankelijkheid voelde de Nederlandse staat zich plotseling niet meer verantwoordelijk voor de wezen die ze zelf uit de kampung had gehaald!”

et Nederlands Indische bestuur was tijdens de koloniale periode behoorlijk racistisch, zo blijkt uit het boek ‘Vergeten door het Vaderland’ dat onze correspondent Wilma van der Maten schreef. Ze sprak met wezen van toen, inmiddels hoog bejaard, die destijds bij hun bruine moeders werden weggehaald en in een Hollands ‘gesticht’ terecht kwamen. Witte Hollanders mochten niet met inheemse vrouwen trouwen. Indonesië viert maandag 70 jaar onafhankelijkheid. De weesjes van toen voelen zich door Nederland nog steeds in de steek gelaten. Nederland liet ze na 1945 zielsalleen achter.

“Toen ik er niet om vroeg stond de Nederlandse overheid bij mij op de stoep om me bij mijn moeder weg te halen. Dat heeft de sociale dienst tot twee keer toe gedaan. Nu ik oud ben en hulpbehoevend, geven ze geen thuis. Waar zijn ze gebleven?”, vraagt Jane Hardy (79) zich vertwijfeld af. Nadat haar vader, een matroos, tijdens de Slag in de Javazee op 27 februari 1942 verdronk, haalde deze overheidsdienst de ‘onwettige kinderen’ bij haar moeder uit de kampung, het buurtschap weg. De regering weigerde haar moeder, een inheemse vrouw, van een uitkering te voorzien. In de afwijzing stond dat ze officieel niet met een Nederlander was getrouwd. “Hij woonde toch in Nederlands-Indië?”, stelt Jane. Haar vader verdronk tijdens één van de grootste zeeslagen uit de koloniale geschiedenis. Was Nederland dan niet verantwoordelijk voor zijn dood?

De kinderen kwamen gescheiden van elkaar in aparte weeshuizen terecht. Jane was toen nog een peuter. Het koloniale bestuur achtte haar Javaanse moeder zonder een Hollandse man aan haar zijde niet geschikt om voor haar kinderen te zorgen. De meeste ‘inlandse’ vrouwen konden niet lezen of schrijven. Het gevaar bestond dat de bruine moeders de kleine Indo-Europeanen te veel van haar eigen Indische tradities zou bijbrengen. Van de Hollandse cultuur wisten ze niets af. Haar kinderen spraken lokale dialecten en voelden zich senang, gelukkig, in de achterbuurten waar deze vrouwen woonden. Dat was een gevaarlijke ontwikkeling en een bedreiging voor de kolonialse staat. “Het leven in de kampung kwam de loyaliteit van de kinderen aan het Hollandse gezag niet ten goede. Daar moest snel een einde aankomen”, zo redeneerde gouverneur-generaal maarschalk Herman Daendels destijds. In het weeshuis kregen ze een strenge, nationalistisch opvoeding en een beroepsopleiding. Het was in het belang van het kind, zo vond het koloniale bestuur.

Bastaard

Tante Elly, zoals Elly de Beus (80) zichzelf introduceert, ontmoette Jane in hetzelfde weeshuis. Ze werd na het overlijden van haar vader door de huisarts hier naar toe gebracht. Haar moeder was al eerder overleden. Haar familie weigerde voor deze ‘bastaard’ te zorgen. “Mijn vader was een hoog opgeleide Hollandse advocaat afkomstig van een adellijke familie in Surabaya. Hij werd tegen de zin van zijn ouders verliefd op mijn moeder. Ze was een dochter van een eenvoudige lokale Chinees. Als Nederlander mocht hij niet trouwen met een inheemse vrouw.”

Tante Elly laat een foto van haar moeder zien. Een mooie jonge vrouw die er eerder als een Hollandse dan een Chinese uitziet. “Ik was te jong. Ik begreep er niets van. Vrouwen als mijn moeder hadden nauwelijks rechten en waren een soort concubine. De Hollandse snobs zaten achter deze verfoeilijke wet. Ze verzetten zich tegen een huwelijk tussen een Hollandse man en een Indische vrouw, omdat ze zich te goed voelden om met Javaanse vrouwen aan de dinertafel te moeten zitten”, zegt ze nu woedend.

Ik heb mijn tante zelf horen zeggen dat ze niets met die Chinezen te maken wilden hebben. Ik heb haar die opmerking nooit vergeven

Haar vader negeerde de wens van zijn ouders. “Hij was zo verliefd op mijn moeder. Mijn vader was een enorme lieve schat van een man. Ik weet nog dat mijn moeder ooit met rood behuilde ogen aan tafel zat toen hij thuis kwam. Hij nam haar in zijn armen en zei dat ze zich niets van zijn familie moest aantrekken. Hij hield van haar!” Elly’s vader erkende officieel zijn dochter en ook later zijn zoon. Onder zijn naam heeft hij zijn kinderen bij de burgerlijke stand ingeschreven. Na zijn dood weigerden zijn broers en zussen voor de twee kinderen te zorgen die hij achterliet. “Ik heb mijn tante zelf horen zeggen dat ze niets met die Chinezen te maken wilden hebben. Ik heb haar die opmerking nooit vergeven. Later is de familie vanuit Surabaya naar Nederland verhuisd. Mijn broertje ging ze in Holland nog wel eens opzoeken. Ik heb altijd ieder contact met deze mensen vermeden”, zegt ze bitter.

Zuster Betteke

Tante Elly kent uit haar weeshuistijd nog zuster Betteke. Een blonde verpleegkundige die op haar fiets de armoedige kampungs in Batavia afstruinde op zoek naar blanke kinderen. Als ze een peuter zag, zette ze het jengelende kind op haar bagagedrager en reed er onbewogen mee naar het weeshuis. De moeders, vaak helemaal in paniek, wisten niet eens waar hun kinderen waren gebleven. Elly weet nog hoe onbedaard de kleintjes tijdens de eerste nacht in het weeshuis huilden. Ze gilden en smeekten om hun moeders.

De vrees bestond dat verwaarloosde, criminele jongeren wel eens in opstand zouden kunnen komen tegen het koloniale bestuur

Zuster Betteke voerde haar missie uit in opdracht van het koloniale bestuur. Er liepen in deze periode ook nogal wat ‘bastaarden’ in Nederlands-Indië rond. Kinderen die door een Nederlandse vader waren verwekt, maar vaak nog voor hun geboorte door hem in de steek waren gelaten. De vader was al weer terug in Nederland of had een ander liefje gevonden. Zijn minderjarige nazaten zwierven eenzaam rond. In de meeste gevallen waren ze ernstig ondervoed. Ook zij werden van de straat gehaald en gingen naar ‘overheidsgestichten’. De vrees bestond dat verwaarloosde, criminele jongeren wel eens in opstand zouden kunnen komen tegen het koloniale bestuur.

Bonus voor iedere peuter

In 1906 werd de heropvoeding van deze kinderen in Nederlands-Indië zelfs bij wet geregeld. Christelijke weeshuizen kregen het verzoek ze op te vangen. Voor elk kind stond een aardige vergoeding van de staat tegenover. Wellicht kreeg zuster Betteke een bonus voor iedere peuter die ze op haar bagagedrager binnenbracht.

Jane werd door de sociale dienst bij haar moeder weggehaald. Maar toen de Japanners in 1942 Indonesië binnenvielen, stuurde de directrice van het weeshuis de ‘wezen’ net zo gemakkelijk weer naar huis. Jane vertelt over de dag waarop twee ‘hoge heren’ haar klas binnenkwamen. Wie nog wist waar de moeder woonde mocht naar huis. Jane is 9 als ze in haar eentje in de tram zit op weg naar de kampung.

Ze was dolblij haar zusjes weer te zien. Maar haar moeder had geen geld om de lege magen van haar kinderen te vullen. Als oudste dochter voelde Jane zich verantwoordelijk om voor haar familie te zorgen. Het gezin leefde van de etensresten die Jane elke dag uit een vuilnisbelt graaide. Ze schaamt zich nog steeds om dat verhaal te moeten vertellen. Met haar blote handen zocht ze iedere dag naar eten. Maar hoe hadden ze anders de oorlog overleefd? De kampung lag achter de Cipinang gevangenis. Daar wachtte ze iedere dag met haar mandje op de etensresten die op de vuilnishopen werden gestort. Jane begint onbedaard te huilen als ze weer terugdenkt aan die dagelijkse, mensonwaardige zoektocht.

Bittere tranen

Dan wordt haar jongste zusje op een dag ernstig ziek. Uiteindelijk sterft ze aan de gevolgen van ondervoeding. “Ik heb mezelf altijd de schuld gegeven van de dood van Maudie. Door al dat vieze eten uit de vuilnisbelt is ze vast doodgegaan.” Ze huilt bittere tranen. Ze mist haar kleine zusje nog steeds. “Toen kwamen twee mannen met een heel klein kistje. Mijn zusje was pas vier. Ze vroegen of ze al gewassen was. Dat had ik gedaan. Ik trok haar het jurkje aan dat mijn moeder van de lapjes uit de gevangenis had gemaakt die ik ook op bij de vuilnis had gevonden. Ze lag er heel vreedzaam en heel mooi bij in haar blauwe jurkje.” Later overleed er ook nog een broertje.

Ze moesten de Hollandse staat maar al te dankbaar zijn

Als na de Japanse capitulatie Nederland het gezag in de kolonie gedeeltelijk herstelt, bezoekt opnieuw de Sociale Dienst de kampung waar Jane woont. “Ik weet het nog heel goed. Ik was dertien jaar. Ik was hout aan het sprokkelen toen een blonde mevrouw mij vroeg om met haar mee te gaan. Ik wilde niet. Ik vertelde haar dat ik zoveel van mijn moeder hield.” Jane wil bij haar moeder blijven, maar dat mag niet.

Eenmaal volwassen kwamen de meeste wezen in het leger of bij de Marine terecht. De meisjes gingen werken in de verpleging, in de huishouding of werden onderwijzeres. Ze moesten de Hollandse staat maar al te dankbaar zijn. Want wat was er wel niet van ze terecht gekomen als ze bij hun analfabete moeder in de armoedige kampung waren gebleven?

Oplopende spanningen

Maar toen president Soekarno in 1957 de laatste Nederlanders het land uitzette vanwege de oplopende spanningen rond de laatste Hollandse kolonie Nieuw-Guinea, was er geen ambtenaar meer die zich druk maakt om de Hollandse wees of het blonde kampungkind. Verzorgers in de weeshuizen probeerden ze met de groep repatrianten naar Nederland te krijgen. Tevergeefs. Een ambtelijke commissie adviseerde de Nederlandse regering al in 1952 afhoudend te zijn en zoveel mogelijk Indische Nederlanders in Indonesië te laten. In ‘ons’ land zouden ze moeilijk intergreren.

In het document van destijds staat: ‘Kinderen van Indische Nederlanders zijn van een tropisch land met een daaraan inherent verbonden laag arbeidstempo, specifieke oosterse eigenschappen en gedragingen. De kans dat ze zouden zakken tot aan de onderste lagen van de Nederlandse samenleving is te groot’, zo luidde de conclusie. Slechts in enkele gevallen werd er een uitzondering gemaakt. Als het kind blonde haren of een volkomen blank uiterlijk had, was het wel welkom. Deze kinderen zouden volgens de commissie nimmer in de Indonesische samenleving assimileren. Hoeveel wezen er uiteindelijk in Holland zijn toegelaten is niet bekend. Maar het waren er waarschijnlijk niet veel, concludeert Elly de Beus.

De kans dat kinderen van Indische Nederlanders zouden zakken tot aan de onderste lagen van de Nederlandse samenleving, is te groot

Indische Nederlanders maken zich zeventig jaar na dato nog steeds verschrikkelijk boos om het rassenbeleid. Eerst haal je deze kinderen als een dief in de nacht bij hun moeders weg en vervolgens laat je ze aan hun lot over. “Er waren mannen die na 1945 alleen moesten vertrekken. De Indische vrouwen met de kinderen, kregen nog geen toestemming en bleven alleen achter. Vader dacht dat hij tijdelijk ging”, vertelde Ruud Sellier, oprichter van de stichting Help de Indischen in Indonesia, een van de grootste voorvechters voor eerherstel van deze groep mensen. Afgelopen mei overleed hij onverwachts.

Hartverscheurende brieven

“Na de onafhankelijkheid voelde de Nederlandse staat zich plotseling niet meer verantwoordelijk voor de wezen die ze zelf uit de kampung had gehaald!”, tijdens een van de laatste inteviews met Ruud Sellier wond hij zich steeds verder op. “Er waren weeshuizen die vol zaten met achtergebleven kinderen omdat ze geen identiteitspapieren hadden. Geen wonder. De kinderen waren gestolen! Dat is toch schandalig. Nederlandse militairen kwamen hier als dienstplichtigen, kregen verkering met een inlandse vrouw. Maar ze mochten niet trouwen. De kinderen die uit deze relaties zijn geboren en in weeshuizen terecht kwamen, schreven hartverscheurende brieven naar de Nederlandse overheid met het verzoek of ze konden komen. Ze werden genegeerd. Ze zijn aan hun lot overgelaten. Het is toch zo onmenselijk wat hier is gebeurd. Moeders en kinderen dachten echt dat ze naar Nederland konden. Sommigen denken dat nu nog steeds op hun oude dag.”

Er waren weeshuizen die vol zaten met achtergebleven kinderen omdat ze geen identiteitspapieren hadden. Geen wonder. De kinderen waren gestolen!

Na het verblijf in het weeshuis groeiden sommige kinderen boos en gefrustreerd op. Ze dachten dat hun ouders ze in de steek hadden gelaten. Vaak jaren later, als de moeder of vader er niet meer was, kwamen ze pas achter de waarheid. Kinderen die hun moeder in Indonsië wisten op te sporen of hun vader in Nederland, vonden het moeilijk om het contact weer te herstellen. Het gat was niet meer zo gemakkelijk te overbruggen. Moeders en vaders waren hertrouwd. Uit deze relaties werden kinderen geboren. Niet in alle gevallen wist het nieuwe gezin van het bestaan van ‘het weeskind’ af. Ouders weigerden, soms uit schaamte, zelfs het kind te erkennen.

Hoge prijs

De meeste wezen van toen zijn nu hoog bejaard. Verscheidene beseffen dat zonder ‘het gesticht’ ze nooit een goede opleiding hadden gekregen. De prijs die ze daarvoor betaalden was wel erg hoog. Over het verlies van hun ouders zijn de meeste kinderen nooit meer heengekomen. Ze dragen het verdriet al hun levenlang met zich mee. “Nederland zou die fout moeten erkennen”, vindt Ruud Sellier. Ze hebben recht op eerherstel. Niemand in de wereld mag zonder toestemming een kind van de ouders afhalen, ook al is de moeder arm en onopgeleid, en ze zo maar in een gesticht te plaatsen.

Ik heb in mijn bestaan zo’n intens verdriet gehad

Op de muur van haar tweekamerwoninkje in Oost-Jakarta hangt een familiefoto van Jane Hardy (79). Ze staat er tussen haar twee broers en twee zussen enigszins onwennig en verloren op. Iedereen heeft een ernstig gezicht. Niemand lacht. Haar hoogbejaarde Javaanse moeder kijkt vanaf de zijkant eveneens streng in de lens. De foto is een paar jaar geleden tijdens een familiereünie genomen. Haar moeder is inmiddels overleden. Net zoals haar broers. Een zusje leeft nog. Dan breekt ze. “Ik heb in mijn bestaan zo’n intens verdriet gehad”, fluistert ze.